Bolunburuko kastroa

 

Zallako Ibarra auzoko Longar poligonoan dagoen KZgunearen ondoan emango diogu hasiera ibilaldiari. Gertu dagoen Bi-R6 Zalla-Balmaseda bidegorrira malda txiki batetik igo eta aurrera egingo dugu. Kadagua ibaiaren ondora iristean, Donejakue bidearen seinaleak ikusiko ditugu. Bide honi Ahaztutako Bidea deitzen diote, Bilbon hasi eta mendebalderantz abiatzen da Alonsotegi, Güeñes, Zalla eta Balmasedan zehar. Balmaseda zeharkatu ostean, Bizkaia atzean laga eta Burgosen murgiltzen da Menako haranean.

 

Laster, bidegorria utzi eta ezkerretik ateratzen den xendan barrena abiatuko gara. Xenda bitan banatzen den lekuan, ezkerrekoa aukeratuko dugu, Kukubidexka izena duena hain zuzen ere, begiratokira doana bueltakoan ezagutuko dugu. Errepidearen gainetik pasatu eta gero, xenda pista zabala bihurtu eta maldan gora jarraituko dugu. Errekaren paraleloan marrazten den bide zabalaren malda pikotik altuera irabazten jarraituko dugu. Eskuinetik ateratzen den lehen pista utzita, beste bidegurutze batera helduko gara eta bertan, harri batean idatzitako “kastroa” izenak erakutsiko digu aukeratu beharreko bidea. Bide zabalak xenda hestu bati txanda eman eta bertatik igoko gara Bolunburuko kastroaren sarreraraino.

 

Juan Luis Diéz basozainak ustekabean aurkitu zuen kastroa. 1988an, paraje hauetan sute bat piztu eta harresi baten arrastoak aurkitu zituen. Lau urte beranduago, 2002tik aurrera, hainbat zundaketa eta indusketa arkeologikoak egin izan dira. Kastroa txiki xamarra da, lau mila metro koadro ingurukoa. Bigarren Burdin Aroko herrixka gotortua da Bolunburukoa, K.a. IV. mendetik eta K.o. I. mendera arte landa-komunitate txiki bat bizi izan zen bertan modu egonkorrean. Harresitutako esparru bat eta kanpoko lubaki bat dauzka, hegoaldeko aurrealde guztian; horixe baita sarbiderik errazena.

 

Kastroaren barrualdean, etxaldea terraza hestu batean antolatu zen. Etxebizitzak oinplano angeluzuzeneko etxola arruntak ziren, eta material galkorrekin eraiki ziren. Eraikuntza horitako batzuk identifikatu ahal izan dira herrixkaren mendebaldeko muturrean, baita zeramika eta esku-erroten hondakinak ere. Burdin Aroan, kastroak botere guneak ziren, eta horietatik antolatzen ziren inguruko lursailak, modu hierarkizatuan. Garai nahasia izan zen, eta defentsa premiak erabakigarriak izaten ziren bizitzeko guneak aukeratzeko; hain justu leku garaiak eta inguruak begiz erraz kontrolatzeko modukoak aukeratzen ziren. Zalla haraneko eremu zabal bat kontrolatzeko aukera ematen du eta, gainera, sarbide zaileko harkaitz-irtengune batean kokatuta zegoenez, harresia hegoaldean baino ez zen eraiki behar izan.

 

Kastroaren eremua bisitatu ondoren, herri gotortuak duen sarrera bakarretik aterako gara. Etorritako bidetik maldan behera egingo dugu eta, bigarren bidegurutzean, ezkerrera joko dugu. Aldapa labur bat igo eta eskuinetik jarraituko dugu. Basoa zeharkatu eta aldapa pikoak aurrez aurre ikusiko dugun begiratokira eramango gaitu. Talaia eder honetatik Bolunburu auzoko altxorrak ikusiko ditugu, burdinola zaharraren aurriak Kadagua ibaiaren ertzean lehenik eta, aurrerago, Santa Ana ermita eta dorretxea.

 

Bertara joateko, bide nagusira itzuliko gara eta egurrezko maila batzuen laguntzaz altuera erraz galduko dugu bidegorrira helduz. Bertatik aurrera egin eta berehala, ezker aldean Sorginen zelaia (seinalean “Las brujas“ multzoa jartzen du) ikusiko dugu. Ibaiaren ondoan akelarreak egiten eta biribilean dantzatzen omen zutela dio kondairak. Bidegorrira itzuli eta zubitik ibaiaren beste aldera pasa eta, berehala iritsiko gara Bolunburuko burdinolaren hondarren ondora. Kadagua ibaiaren arroan, hainbat eta hainbat burdinola eraiki zituzten, eta gaur egun aztarna gutxi batzuk baino ez daude, horietako bat dugu Bolunburukoa. Gertu dauden dorretxea (XVI. mendea) eta Santa Ana ermitarekin (1610. urtea) monumentu multzoa osatzen dute.

 

Abiapuntura itzultzeko tenorean, buelta eman eta etorritako bidegorritik aurrera egingo dugu. Bolunburuko atsedengunea zeharkatu eta ibaiaren ertzean kokatzen den Gobeo auzoaren etxe ondotik Ibarra auzora iritsiko gara, abiapuntura hain zuzen ere.

 

 

Klikatu hemen ARGAZKIAK ikusteko

http://askemikel.blogspot.com/2023/02/bolunburuko-kastroa.html

Powered by Wikiloc

"EL OCHO" de Candanchu

Otra semana que va pasando de largo. Tras ella se augura un finde más de enmarcar y antes de que llegue, toca sacar la larga lista y poner a funcionar el coco. Antes de articular la primera sílaba, Leyre se adelanta y propone tachar una vuelta pendiente por el entorno de Candanchu.. una vuelta que en su momento nombramos como "El Ocho" y que recorre algunos lugares "icónicos" fuera pista.

Dado el momento de partir, no hacemos esperar a las ganas e impaciencia y nos dirigimos hacia las blancas alturas que ven nacer al Aragón.. pero justo cuando el mundo tiene la misma idea cosa que ya sabíamos. Las ganas pasan a stand-by y la impaciencia a paciencia para sobrellevar esas largas hileras de luces rojas y humos; que más pronto que tarde, a pesar de lo que podía parecer, nos lleva a buen puerto y de ahí a descansar.

Crónica: Ocho de Candanchu

Del Rio

PETRECHEMA, regreso al Pirineo. 19-2-23

 

Llevaba un año sin pisar el Pirineo, desde aquel 5 de febrero del 22, que bajando del pico Fenias me rompí el cruzado, y tras la larga recuperación tocaba volver a disfrutar del Pirineo y el monte elegido para la vuelta es el Petrechema, uno fácil, para que nos devuelva sensaciones perdidas y podamos disfrutar de la jornada de la vuelta. En esta ocasión tan señalada me acompaña el amigo José Marí. 

 Comenzamos la subida desde el refugio de Linza, muy concurrido a las ocho y media de la mañana,  el día es esplendido, no hay ni una nube, pero nos sorprende la poca nieve que hay en la zona, aun así cargamos con las raquetas y el material de invierno, crampones y piolet. Cruzamos el pequeño puente para salvar la regata y nos dirigimos en dirección E. subiendo una pendiente hasta que se suaviza y desciende a media ladera hasta la fuente de Linza, donde al fondo hay una cabaña que dejaremos a la derecha. Vamos subiendo por las laderas de Lapakiza, con poca o nada de nieve, en dirección E. por fuerte pendiente hasta que suaviza y llegamos hasta el collado de Linza.  Seguimos por la senda de la derecha y al poco nos ponemos los crampones ya que vamos a media ladera norte y la poca nieve que hay está bastante dura. Alcanzamos un pequeño collado, donde nos quitamos los crampones, una pareja que baja de la cima nos dice que está prácticamente limpia la última pala. Giramos a la izquierda,  hasta alcanzar el  inicio de la pala oeste del Petretxema que remontamos sin problemas llegando a la cima. 

El repor completo en: https://covaloria.blogspot.com/2023/03/petrechema-el-regreso-al-pirineo.html

Egiarko mairu-baratzeak

 

Oiartzungo estazio megalitikoa, izen bereko harana osatzen duten mendietan kokaturik dago. Gaur egun, trikuharri bat eta 60 mairu-baratze (harrespil) daude 18 gunetan kokaturik. Ibilbide zirkular hau burutuz gero, horietako bat ezagutzeko parada izango dugu, zazpi mairu-baratzez osatutako Egiarko harrespil-gunea hain zuzen ere.

 

Oiartzungo Ergoien auzoan dagoen Olaizola jatetxearen aparkalekuan emango diogu hasiera ibilaldiari. Errepidearen beste aldean dagoen Arditurriko bidegorrira igo eta bertatik laurehun metro pasatxo beteko ditugu bidegurutze batekin topo egin arte. Bidegorria utzi eta eskuinetik ateratzen den bide zabaletik aurrera egingo dugu. Porlanezko bidean zehar, Telleritxiki baserria lehenik, eta geroago Lezoti eta Bornaetxea etxaldearen ondotik igaroko gara Zuloagagainera heldu arte. Hemen porlanezko bidea amaitu eta eskuinetik gorantz egiten duen lurrezko bidetik  gora egingo dugu. Gaztainondo eta pinu artean zabaltzen den bideak Larremotx baserri ederraren ondora eramango gaitu. Baserriraino heltzen den bide zabaletik jarraituko dugu eta gain batera heltzean hau utzi eta eskuinetik marrazten den xendan zehar Egiederrera igotzen hasiko gara. Puntu honetan bat egingo dugu Oiartzundik Elurretxeko leporaino doan PR-Gi 1011 bide balizatuarekin.

 

Tontorrera zuzentzen den malda piko eta gogorrari ekingo diogu segidan eta, gora heltzean, ikuspegi zabalaz gozatzeko aukera izango dugu. Tontorretik ateratzen den bidezidorretik erraz ailegatuko gara Egiarko multzo megalitikora. Burdin Arokoa den multzo hau P. Soralucek aurkitu zuen 1909an, eta 1912an eta 1967an induskatu zuten Telesforo Aranzadik eta Jesus Altunak, hurrenez hurren. Urte askoan zehar, bertan zuhaiztia zegoen, eta, beraz, gaur egun ikus daitekeena antzina oharkabean pasatzen zen. Multzo megalitiko ikusgarri honek zazpi mairu-baratze (harrespil) ditu eta horietako batek ia bi metroko lekukoa du. Harrespil horiek diametro desberdinak dituzte (2 eta 7,5 metro artekoak), eta bertako osagaiek ere askotariko tamaina, forma eta altuera dute. Inguruan dauden harkaiztegietako blokeez osaturik daude, baina horietako bat harkaitz-azaleratze natural batean dago.

 

Trikuharriak baino geroago eraikiak dira harrespilak edo lurpean sartutako harriez osatutako zirkuluak. Mairu-baratze edo Jentil-baratze ere deitzen zaie. Harrespil hauen barruan lurperatuta, hildakoak erraustearen ondoriozko errautsen zati bat gordetzen zuten. Errausketa barrutiaz kanpo egiten zuten, urrunduta, eta egur eta hezur erreen errautsak harrespilaren zentrora eramaten zituzten, eta bertan uzten zituzten, zuzenean lurzoruaren gainean edo harriz osatutako kutxatxo batean.

 

Multzo megalitiko ederrari bisita egin eta gero, bide landu eta eroso batek muinoa inguratu eta Elurretxera doan errepidera eramango gaitu, bi argibide-taulen ondora. Errepidearen azpiko aldetik marrazten den xendan barrena Buenavista baserrira jaisten den porlanezko pistara aterako gara eta bertatik igoko gara errepidearekin bat egin arte. Hau gurutzatu eta aurrez aurre dugun bidetik igotzen jarraituko dugu. Bide-seinale zuri eta horiek eskuinera egitera gonbidatuko gaituzte eta bertatik zabaltzen den bidean zehar, Lerungo haitzak inguratu eta Lerunzabalera iritsiko gara. Beltzaizko gaina inguratzen duen bideak Bosbidetako lepora eramango gaitu. Puntu honetan balizatutako bidea utzi eta aurrez aurre dugun porlanezko bide zabaletik jaisten hasiko gara. Bihurgunera heldu aurretik, ezkerretik ateratzen den lurrezko pista hartu eta bertatik jarraituko dugu altuera galtzen Arditurriko meategien aparkalekuraino iritsi arte. Meategietara doan bidea ezkerrera utzita, Arditurriko bidegorritik hiru kilometro bete beharko ditugu abiapuntura itzultzeko.

 

Klikatu hemen ARGAZKIAK ikusteko

http://askemikel.blogspot.com/2023/03/egiarko-mairu-baratzeak.html

Powered by Wikiloc

Ipergorta y cueva

 

      Esta semana os propongo ascender al Ipergorta (en Bizkaia) visitando una cueva de camino, una excursión de unos 20 km. ida y vuelta.

     Comenzamos la excursión desde aparcamiento de la Casa del Parque del Gorbea (coordenadas: 42.985272, -2.831238), desde donde tomamos la pista que discurre en dirección norte (la GR-282), que hemos de seguir hasta el menhir del Arlobi (coordenadas: 43.031525, -2.828619). No voy a extenderme en este tramo puesto que ya lo expliqué con todo detalle en un artículo anterior; si lo deseáis, podéis consultar AQUÍ los detalles de esa excursión.

     Desde el menhir continuamos la pista forestal que sube a derecho, ya en tierras de Bizkaia, la fuerte pendiente en dirección noreste. Al cabo de unos 100 metros, la pista gira a la izquierda (noroeste) haciendo más suave la subida para después descender, siempre por la ladera oeste del Usotegieta.

     A los tres kilómetros y medio tras dejar atrás el menhir, llegamos a un cruce (coordenadas: 43.050607, -2.822841) en el que tomaremos el ramal de la derecha. Un poste de señalización nos confirma que esa es nuestra dirección para alcanzar la cumbre del Ipergorta.

     En apenas 100 metros del cruce, una puerta metálica nos permite salvar un vallado para el ganado. Pocos metros después, la pista gira a la izquierda y justo ahí, en el roquedal que vemos a nuestra izquierda (coordenadas: 43.049480, -2.822433), un pequeño agujero es la entrada a una cueva.

     El interior es, básicamente, una amplia sala de escasa altura, donde apenas podemos estar en cuclillas. Al fondo se ve otra boca a la que nos podemos acercar gateando. Y también gateando podemos entrar en una estrecha galería, a la izquierda de esa 2ª boca, que conduce a una pequeña sala con pintorescos grupos de estalactitas entre los que el barro del techo produce un bonito contraste de colores. En este punto, una sima nos invita a dar por terminada la visita a la cueva.

     Continuamos. Nuestra pista es, además, la GR-12, así que las señales que iremos encontrando nos conducirán, entre bordas de pastores y curiosas formaciones rocosas, a las inmediaciones de la cumbre en apenas un kilómetro. En ese punto (coordenadas: 43.050166, -2.812840), abandonamos la pista y ascendemos la loma por una senda que parte en dirección norte hasta la misma cima del Ipergorta, a apenas 200 metros.

     Disfrutad de la excursión y, como siempre, no olvidéis respetar las formaciones y a los habitantes de la oscuridad. ¡Hasta otra semana!

NOTAS:

     Las coordenadas son WGS84 (EPSG:4326), el sistema en que se basa el GPS y el que usa Google Maps (podéis copiarlas y pegarlas directamente en Google Maps tal como están escritas).

     Podéis ver el resto de las fotos y/o vídeos de esta ruta en https://pateandoalava.blogspot.com/2023/03/ipergorta-y-cueva.html, junto a varias decenas más de excursiones.

Larreineta eta Zugastieta

 

Trapagaran herrian dagoen funikularra hartuko dugu Larreineta auzoraino iristeko. Trenbidea 1926an inauguratu zuten, eta hasieran meategietako langileak garraitzen bazituen ere, meategietan ateratako burdinak ere garraiatzeko erabili zuten. Gaur egun, bisitari eta bi herrietako biztanleek erabiltzen dute batik bat, eta 2014tik Eusko Jaurlaritzak “Monumentu multzo” izendatu zuen. Kilometro pasatxo duen aldapa bizia gainditzen duen funikularrak Larreineta auzoan utziko gaitu, gure ibilaldi honen abiapuntuan hain zuzen ere.

 

Herriaren goiko aldera joko dugu eta, Zugastietara zuzentzen den errepidea gure eskuinera utziz, ezker aldetik zabaltzen den lurrezko pistatik aurrera egingo dugu. Geltokitik abiatu eta kilometro bat ibili ostean, Parkotxa aintziraren ertzera iritsiko gara. Forma ia biribila duen aintzira landaretza ugariz inguraturik dago eta bertan, aintziraren ertzera gerturatuko gaituzten egurrezko zenbait begiratoki ikusiko ditugu. Bide belartsuak aintzira inguratzera gonbidatuko gaitu, baina beste muturrera heldu aurretik, bideak Zuloko aintziraren aldera bira egiten du. Honen ondotik segituz, kolore marroiz margoturiko egurrezko zutoin txiki batzuk erakutsiko digute jarraitu beharreko norabidea.

 

Inguru ikusgarri honetan dago kokatuta “Meatzalde Goikoa Parkea”, eskultura parkea, non hainbat eskultoreen obrak ikus ditzakegun: Nestor Basterretxea, Iñigo Arregi, Guillermo Olmo, Karmelo Gañan, Jose Antonio Legorburu, Mariemi Otaola, Victor Arrizabalaga eta Alex Morlotezen lanak. Ibilbide osoa aire zabaleko eskulturaz josita dago, baina zoritxarrez horietako batzuk bestelako “pintadaz” zikindu dituzte. Hala ere, ikusgarriak dira oso, batik bat ingurune berezi honetan sortzen duten magia.  Parkotxa aintziraren ondoan “Aizkoate”, eta honen gain aldean, berriz, “Hambre” eta “Zutik” eskulturak ikusiko ditugu.

 

Ibilbidearen zati honetan, meatze-galeria bat ezagutzeko aukera ere izango dugu, dozenaka metrotan bisitatu ahal izateko egokitua. Zuloko aintziraren hormetan, “Sustraiak” eskultura eskegita, eta aurrera jarraituz, “Momento” izenekoa. Blondis aintziraren behatokitik ikuspegi zabala izango dugu eta bere ertzeraino jaitsiko gara segidan, garai batean paraje hauetan izan zen jarduna imajinatuz. Bide beretik atzera egin eta “Lurraren tximiniak” eskulturaren ondotik pasa eta gero, ezkerretik ateratzen den bide zabala hartuko dugu. Honen amaieran, iturri agortu bat eta Ama Birjina baten iruditxoa arrokan eginiko zulotxo batean sartuta ikusiko dugu.

 

Bide nagusira itzuliko gara berriro, eta bertatik, Ostion aintziraren urak ikusiko ditugu gertu. Bere ertzera gerturatu nahi izanez gero, ezker aldetik ateratzen diren bideak erabili ditzakegu. Atsedenleku nagusira gerturatuko gara segidan eta bertan hainbat eskultura han eta hemen barreiaturik: “Azpiegitura”, “Elkarrizketa”, “El espectador” eta “La desocupación del cubo” izenekoak.  Bide nabarmenak aintzira inguratzen jarraitzen du eta bertatik segituz, beste obra batzuk izango ditugu aurrez aurre: “Lurraren alde”, Lolita” eta “Begirada” eskulturak. Puntu honetan, Zugastieta auzora igoko gara eta bertako kaleetan murgilduz bertako historia gogora ekarriko dugu.

 

1877 urtearen inguruan sortu zen auzoa, mendi hauetako azken zuhaitzen ondoan altxatutako etxolatzarretatik abiatuta, meategien albo-alboan. Meatze ekoizpenarekin batera, hazkundea oso azkarra izan zen, atzerriko konpainiek, Triano mendien meatze-ustiapenari bultzada handia eman baitzioten. Horren ondorioz, Espainiako leku askotatik langile kopuru handia etorri zen, meategien ondoan herriak sortuz. 1910ean, Zugastietak hiru mila biztanle baino gehiago zituen eta honako zerbitzuak eskaintzen zituen: eliza, eskola publikoak eta pribatuak, ospitalea, Guardia Zibilaren kuartela, bake-epaitegia, bi zinema, pilotalekua, musika-banda, ekonomatua, egoitza sindikalak, sozietate kulturalak eta, denda eta taberna ugari. Meatze-jarduerak behera egin zuenean, jendea beste industria gune batzuetara joan zen, eta joera hori XX. mendeko berrogeita hamarreko hamarkadatik aurrera areagotu zen. Zugaztieta auzoa, langileen mugimenduaren hastapenekin eta Espainiako sozialismoaren sorrerarekin lotzen da.

 

2003. urtean, Eusko Jaurlaritzak Multzo Monumentalaren kategoriako Ondare Kultural izendatu zuen Zugastietako meatzarien herria, bertako hiri-egitura berezia babesteko asmoz. Abiapuntura itzultzeko tenorean, burdinaren paraje berezi eta eder hauei agur esango diegu. Bi auzoak  lotzen dituen errepidearen paraleloan marrazten den bidetik aurrera egingo dugu eta Larreinetara heldu aurretik, errepidearen horma luzean margotutako muralean ikusi ahal izango ditugu garai bateko jardunaren irudi politak. Funikularraren geltokira jaitsi eta amitutzat emango dugu ibilaldia.

 

 

 

Klikatu hemen ARGAZKIAK ikusteko

http://askemikel.blogspot.com/2023/01/larreineta-eta-zugastieta.html

Powered by Wikiloc

CANDINA, SOLPICO. hain hurbil, hain txiki eta hain ederra, itsasora begira, hain malkartsua

Hain hurbil, hain txiki, hain ederra, itsasora begira, hain  malkartsua. ZORAGARRIA!!

Deabruaren begi bat

 

 

Bi begi

 

Ez da erraza hemendik ibiltzea.

 

 

Alde batetik edo bestetik itsasora begira.

 

 

Putreak ere ba dira protagonistak.

 

IBILBIDE OSOA HEMEN : 

https://mendipitxinkolore.blogspot.com/2023/03/orinon-sonabia-candina-solpico-ojos-del.html

Circular al Pic d' Acué

Sintiendo muchos finales al acecho el del invierno, el de la tableta de chocolate, el de la juventud y un sinFÍN más que hacen que todo en la cabeza se torne negativo; existe uno que causa el efecto totalmente contrario y que se repite una semana tras otra. Para much@s empieza el viernes, por aquí el jueves ya está la emoción por las nubes. Mirar meteo, mapas y opciones. Escuchar propuestas por un lado y otro, para al final confeccionar nuestro plan; a las puertas de los que barruntamos como otros dos bonitos días de montaña y en ella ...

Crónica:Circular al Pic d' Acue

Del Rio

Menditxiki: Jaizkibelgo errotarriak

 

Aranzadi Zientzia Elkarteak eta EHUko ikertzaile talde batek azaldutakoaren arabera, eta dokumentu zahar batean oinarrituta, Jaizkibelen ba omen ziren errota-harrobi batzuk, baina hauen kokapena ez zen zehazten. Harrobi horien arrastoen bila ibili eta gero, 79 laginketa-eremu markatu eta, banan-banan ikertu eta aztertu ondoren, XVI. mendean Jaizkibelen harlanduzko 25 harrobi izan zirela ondorioztatu zuten, horietatik 7 errota-harrobi oso interesgarriak. XVI. mendean errota-harrobi horien inguruan, harginek, idi-gidariek, merkatariek eta marinelek osatutako industria indartsu bat zegoela baieztatu dute,.

 

Ibilaldi labur eta zirkular hau burutzeko Jaizkibelgo Paradorea izan zenaren hondarren ondoan utziko dugu ibilgailua, Santa Barbara dorretik oso gertu. Langa igaro eta mendebalderantz marrazten den bidetik berehala helduko gara Santa Barbara tumuluaren ondora. Xendan zehar gertu ikusiko dugun ur-biltegi zaharraren ondora igoko gara eta aurrerago dagoen Iskulingo trikuharrira. Metro batzuk aurrerago, tontor aldera zuzentzen den bidezidorra utzi eta eskuinetik errepide aldera jaisten hasiko gara. Berehala monolito txiki bat ikusiko dugu eta metro batzuk aurrerago hareharrian tailatutako aska bat.

 

Metro batzuk atzera egin eta goraxeago dagoen xenda txiki batetik Jaizkibelgo antenetara igotzen den errepide aldera gerturatuko gara. Hemendik aurrera hamaika xenda edo zidorrekin egingo dugu topo, beraz errotarriak non dauden kokatuta jakiteko komenigarria litzateke lekua ezagutzen duen norbaitekin edota GPSa erabiltzea, bestela zaila gertatuko zaigu horien guztien kokapen zehatza aurkitzea. Jaizkibelgo gandor eta antenetara doan errepidearen artean zabaltzen den magalean kokatzen dira errota-harrobi horiek. Batzuk oso-osorik ikusiko ditugu, erditik zatikatutakoak ere, goroldioak eta belarrek erdi estalitakoak batzuk… eta errotarri horien artean, ateburu eder bat ere. 

 

Ikertzaileek aztertu dituzten dokumentuei esker, jakin izan da Jaizkibelgo harginek XVI. mendean  zorroztarriak bidaltzen zituztela Ameriketara, eta, beraz, Hondarribiatik Ameriketara hainbat produktu esportatu eta inportatzeko merkataritza handia zegoela. Mende horretan aurkitutako dokumentu bat izan zen abiapuntua, testamentu bat hain zuzen ere. Joanes de Aldasorok idatzitako dokumentu horretan jakin da Hondarribiako Santa Engrazia ermitan 100 errotarri zeudela, eta beste horrenbeste Jaizkibelen. Haritik tiraka, eta dokumentu gehiago aztertuz, XVI, eta XVII. mendeetan zehar Galizia, Portugal, Sevilla, Madeira eta Kanariar Uharteetara errotarriak garraiatzen zituztela ondorioztatu da. Zorroztarriak Ameriketara garraiatzen zituzten, baina errotarriak? Ikertzaileek errotarri horiek Ameriketara eramaten zituzten hipotesiarekin aurrera jarraitzen dute lanean, Sevillan dagoen Indiako Artxibo Nagusiko dokumentuak aztertzeko asmoz. Ikerketa lan hauen guztien ondorioz, argi geratu da XVI. mendean Hondarribian arrantza eta baserrietako lanaz gain, errotarriak ekoiztu eta esportatzeko industria bat indartsu bat zegoela (harginak, idi-gidariak, merkatariak, marinelak…).

 

Errotarriak atzean utzi eta tontor aldera joko dugu segidan. Paradoretik igotzen bidezidorrarekin bat egingo  dugu eta bertatik erraz helduko gara tontorrera, San Enrique gotorlekuaren aurrien artera. Hau atzean utzi eta hesiaren paraleloan jaisten den xendatik Jaizkibelgo begiratokira iritsiko gara, atseden txiki bat hartu eta ikuspegi ederraz gozatzeko leku ederra. Gandorra zeharkatzen duen bidea utzita, berriro hesiaren ondotik errepide txikira aterako gara eta aurrerago ikusiko dugun langaraino joango gara.

 

Bide jakinik gabe, errepide nagusiraino hedatzen den magal honetan beste errotarri batzuk ikusi ahal izango ditugu, Hondarribia eta Pasaia udalerrien lurrak elkartzen diren mugarritik gertu. Errepide txikira itzuli eta Jaizkibelgo mendateraino jaitsiko gara bertatik, eta hau gurutzatu ostean, aurrez aurre ikusiko dugun langaraino joango gara. Beste aldera pasa eta pinudian murgilduko gara erorita dagoen txabola baten hormen ondoraino heltzeko. Alanbrezko hesiaren ondotik pista zabaleraino jaitsiko gara eta bertatik itzuliko gara abiapuntura.

 

 

Klikatu hemen ARGAZKIAK ikusteko

https://menditxiki1.blogspot.com/2023/03/jaizkibelgo-errotarriak.html

Powered by Wikiloc

Kapildui y cueva del Toro

 

     Esta semana os propongo ascender al Kapildui pasando por el Butxisolo y visitando la cueva del Toro, una excursión de unos 11 km. ida y vuelta.

     La primera parte de la excursión consiste en subir al Butxisolo (en Treviño), recorrido que ya expliqué en detalle en un artículo anterior (que podéis consultar AQUÍ). Así que, para no recargar en exceso la explicación, la resumo en el siguiente párrafo:

     Partimos del aparcamiento del pueblo de Okina (coordenadas: 42.762449, -2.587507) y tomamos la GR38 en dirección sur. A los 100 metros nos desviamos a la izquierda y, 100 metros después, volvemos a girar a la izquierda. Seguimos esa pista hasta el nacedero (barranco de Liceranas). A partir de ahí subimos monte a través hacia el este hasta la cumbre (coordenadas: 42.760773, -2.561732).

     Sobrepasamos la cima y continuamos hacia el este por la misma senda que nos ha llevado hasta ella. Unos 50 metros más allá (coordenadas: 42.760423, -2.561124) encontramos un camino que seguimos también hacia el este, y que pronto se desvanecerá (coordenadas: 42.760260, -2.559929). Sin embargo, desde ese punto podremos ver, en dirección este (¡cómo no!), la imponente mole de la antena del Kapildui, un radar meteorológico que da servicio a todo Euskadi y parte de Navarra, Rioja y Castilla-León. Seguimos en esa dirección hasta el punto de coordenadas: 42.761055, -2.557599, donde encontraremos el único paso de los alrededores para cruzar la alambrada.

     Seguimos en la misma dirección por un sendero que supuestamente pasa por ahí pero que no hay manera de encontrar; así que os pongo algunos puntos por los que “pasa” (42.761221, -2.555270 y 42.761513, -2.554115). A partir de ese segundo punto, el sendero ya se vislumbra y, en el punto (42.761639, -2.551547), se une a un camino, este sí, claramente marcado y que debemos seguir hacia la izquierda.

     El camino baja una fuerte pendiente y, seguidamente, da una curva cerrada y se bifurca (coordenadas: 42.760423, -2.561124). Desde la curva parte un sendero que sube directamente a la cumbre del Kapildui; pero en lugar de eso, para ir a la cueca del Toro, tomamos el ramal izquierdo de la bifurcación, una pista que seguiremos como un kilómetro En ese punto (coordenadas: 42.761581, -2.538118) salimos por la izquierda y buscamos la cueva monte a través. Está un poco complicado avanzar por entre la vegetación, así que, como ayuda os pongo los siguientes puntos intermedios: (42.761954, -2.537819; 42.762235, -2.537383 y 42.762457, -2.536976).

     Desde ese último punto se ven unas peñas, en cuyos alrededores encontraremos la boca este de la cueva (coordenadas: 42.762715, -2.536651). Se trata de una cueva de dos entradas con una zona intermedia cubierta de agua. Existen leyendas sobre esta cueva donde se dice que mora un toro rojo, o incluso, un toro dorado; y otras que hablan, como en tantas otras cuevas, de un tesoro oculto en su interior.

     Para encontrar la boca oeste debemos ir en dirección oeste (coordenadas: 42.762732, -2.537164) y, desde ahí, al norte hacia unas rocas cercanas (coordenadas: 42.762864, -2.537094). También se podría ir bajo tierra de una boca a la otra si no fuera porque tenemos que atravesar una zona con agua de la que desconozco la profundidad.

     No conviene limitarse a la cueva del Toro, pues las peñas de los alrededores forman un pequeño laberinto, con bonitas estructuras, profundas grietas y pequeñas cavidades cercanas para explorar (por ejemplo, en el punto 42.763019, -2.537460).

     Para terminar la excursión solo resta subir unos 500 metros en dirección norte a través del hayedo (puntos intermedios: 42.763385, -2.538944, y 42.764049, -2.537777). En los últimos metros encontraremos una pista que nos lleva hasta la entrada al recinto del gigantesco radar meteorológico. Rodeamos el vallado por la derecha y allí mismo nos espera el buzón montañero junto a un poste geodésico.

     Disfrutad de la excursión y, como siempre, no olvidéis respetar las formaciones y a los habitantes de la oscuridad. ¡Hasta la próxima semana!

NOTAS:

     Las coordenadas son WGS84 (EPSG:4326), el sistema en que se basa el GPS y el que usa Google Maps (podéis copiarlas y pegarlas directamente en Google Maps tal como están escritas).

 Podéis ver el resto de las fotos y/o vídeos de esta ruta en https://pateandoalava.blogspot.com/2023/03/kapildui-y-cueva-del-toro.html, junto a varias decenas más de excursiones.