Urdallueko harana

Powered by Wikiloc

 

Artikutza inguratzen duten mendien magaletatik esekitzen diren baso trinko eta sakonetan ezkutatzen dira iraganaren lekuko isilak. Haran estuen bihotzean murgiltzen bagara, egun naturaren altzoan lokarturik dauden historiaren pasarteak irakurri ahal izango ditugu eta errekastoen urek zizelatu dituzten paraje hauek ezagutuz gero, ohartuko gara mendeetan zehar izan duten garrantzia. Garai bateko jarduera desberdinen aztarnak aurkituko ditugu bazter guztietan, baita misterioz betetako inguruak ere. Bizimodu desberdinen eta bertako errekurtso naturalen ustiapen ugarien lekuko izan diren lur hauetan iraganak loak hartu du.

Artikutza

Artikutza

Frontoiaren ondotik doan bidea hartu eta ezkerretik ateratzen den pistatik, Enobietako urtegirako norabidea hartu dugu. Aurrera jarraitu eta bihurgune nabarmen batera heltzean, langa igaro eta eskuinera jo dugu errekaren ondoan dagoen zubitxora iristeko. Hau pasa eta ezkerrera hartu behar da, errekaren ondotik metro batzuk betez. Bide zaharra Otarango pagadian murgiltzen da sigi-sagan altuera hartuz.

Artikutza

Otaran

Artikutzan ekosistema ezberdinak aurkitu badaitezke ere, pagadiak dira urtegiaren inguruko lurrak estaltzen dituzten komunitate handienak. Hauen azpian eta beraien estaldura dentsoa izaki, lurra biluzik dagoela esan daiteke, orbela eta goroldioa izanik beren biztanlerik ugari eta nabarmenenak. Zenbait onddo ere aurki daitezke ingurune hauetan, baina agian beren tamaina eta hazteko lekuarengatik (pago enborretan) ardagaiak, enbor zaharren apaingarri gisa, ikusgarrienak suertatzen dira. Baina pagadiek mundu oso bat ezkutatzen dute, ekosistema honen oreka mantentzen duten biztanleak ugariak izanik.

Otarango pagadia

Enbor luzeko pago gazte askok osaturiko pagadi ikusgarri bezain eder honetan murgildurik, orbelak lurra erabat estaltzen du eta tarteka bidea ikusgaitza da. Pagaditik ateratzean, Goizarindik  Beltzuntzera doan pista batekin egin dugu topo. Metro gutxi batzuk aurrerago, berriz, ezkerrera hartu eta Urdallueko pagadian barneratzen den beste xenda bat jarraitu dugu. Pago-enborrean marka gorria.

Pagadia zeharkatuz

Urdallue

Pagadia zeharkatzen duen bidezidorra segituz, laster sakanaren hondora iritsi gara. Enborrez eratutako zubitxo bat zeharkatu dugu beste aldera pasatzeko. Urdallueko burdinola eta baserri-multzo zaharraren aztarnekin aurrez aurre egin dugu topo. Denboraren poderioz, natura pixkanaka eraikin hauek guztiak estaliz joan da eta egun zail samarra gertatzen da eraikin horien egitura osoa nabarmentzea.

Urdallue

Artikutzan lau dira ezagutzen diren burdinola hidraulikoak, Urdallue, Elama, Goizarin eta Artikutzako parajeetan kokatutakoa. Burdinola hidrauliko baten egituran hiru zati dira berezigarrienak: uharka, arragoa (mineralen kiskaltze-labea) eta lantegia. Azken honek oso egitura konplexua zuen, albo batean gurpil hidraulikoak kokatzen ziren ardatzak mugiarazteko; gurpil hauek gabia eta hauspoa martxan jartzen zituzten. Hauekin batera beste zenbait dependentzi eraikitzen ziren, hala nola langileen bizitokiak, kiskaldutako mineral eta egur-ikatzarentzat biltegiak eta “Olaetxea” edo burdinolaren arrendatariaren bizilekua.

Orreagako Kolegiataren mugarria

Industria metalurgikoarekin guztiz loturik zegoen ikazkintza izan da paisaia eraldatu duen beste jardueretako bat eta horren lekuko pagadietan aurki daitezkeen “txondor-plaza” (txondorrak eraikitzeko plataformak) ugariak. Ekonomi guztia egurraren inguruan oinarrituta zegoenez, jarduera industrial honek eragin nabarmena izan zuen Artikutzako basoetan. Gaur egun, paraje hauek isiltasunean murgildurik daude, eta naturak galdutako espazioa berreskuratu du.

Artikutza

Ubidea

Baserri-multzoa utzi eta sakanaren ezker aldeko mendialdetik doan bide zabala jarraitu dugu. Berehala, Lapurzulo izenez ezaguna den meatzal ingurura iritsi gara eta aurrerago, garai batean Ollagarate errekatik Lizarurdiñetako deposituraino ura garraiatzen zuen ubide bat aurkitu dugu, honek herritik gertu zegoen zentral bat elikatzen baitzuen. Bidea, ubidearen ondotik doa depositura iritsi arte. Segidan Lizarurdiñetatik jaisten den pista segitu dugu eta seinale zuri eta horiak jarraituz urtegia inguratzen duen pistara heldu gara. Hemendik herrira, urtegiaren hormaren ondotik pasatzen den zidorretik jaitsi gara, egurrezko hesolak erakusten duen norabidean.

 

 

Klikatu hemen ARGAZKIAK ikusteko

http://askemikel.blogspot.com/2019/01/urdallueko-harana_25.html

 

Campas de Oltza, Askiolagaina y Argazki Koba

 

     Esta semana os propongo acercarnos a las campas de Oltza (Gipuzkoa) desde el parking de Zumarraundi (municipio de Zalduondo) subiendo al Askiolagaina y visitando un par de cuevas, una excursión de unos 12 km. ida y vuelta y 450 metros de desnivel.

     La primera parte del recorrido, que resumo a continuación, la explico con detalle en una publicación anterior (https://pateandoalava.blogspot.com/2024/12/aizkorri-y-aketegi-parte-1.html). Desde el fondo del parking (coordenadas: 42.922955, -2.321590) tomamos una senda que sube por la vaguada hasta el punto 42.924974, -2.322842, donde tomamos a la derecha.

     En el punto 42.928602, -2.323915 llegamos a la calzada medieval, que seguimos hasta unos 50 metros antes del puerto de Lizarrate (coordenadas 42.931197, -2.323609), donde salimos por una senda a la izquierda, que es el Camino Ignaciano, señalizado con flechas naranja y marcas rojas y blancas que nos ayudarán a no perdernos. Por si acaso, en los puntos 42.931638, -2.325685 y 42.931833, -2.325955 tomar el ramal de la derecha, y en el punto 42.932761, -2.326558 seguir a la izquierda y subir la cuesta.

     Continuamos la GR (izquierda) hasta el punto 42.933668, -2.333570 donde, después de disfrutar de las vistas de la sierra (derecha), salimos por la izquierda y caminamos 50 metros hasta un poste: el buzón montañero del Askiolagaina (coordenadas 42.933668, -2.333570), que hemos subido sin percatarnos.

     Regresamos al punto anterior y continuamos por la GR (y Camino Ignaciano) que, en el punto 42.934122, -2.335429 se une a una pista forestal, en el punto 42.936047, -2.338840 se separa y en el punto 42.938890, -2.344138 se vuelve a unir. A partir de aquí nos olvidamos de la GR y seguimos la pista descendente. Junto a esa pista encontraremos un dolmen (Pagomakor, coordenadas 42.944359, -2.345812) y un crómlech (Mairubaratza, coordenadas 42.946367, -2.346235), aunque para ojos inexpertos como los míos, son solo meros montones de piedras.

     En el punto 42.946367, -2.346235 abandonamos la pista para tomar el camino a la derecha que nos llevará directos a las campas de Oltza, pero antes salimos a la derecha en el punto 42.947483, -2.345292 y nos dirigimos campo a través a la primera cueva (Abaroleku, coordenadas 42.947087, -2.344153), una cueva con dos bocas mucho estiércol que pronto se estrecha en una gatera.

     Retomamos el camino y lo volvemos a abandonar en el punto 42.948334, -2.344449 para buscar Argazki koba. Para llegar, seguir campo a través los siguientes puntos: 42.948528, -2.344331; 42.948707, -2.344073; 42.949130, -2.344184; 42.949464, -2.344087 y 42.949631, -2.344181, donde se ubica la entrada. Se trata de una cueva con bonitas formaciones y una segunda entrada bastante estrecha.

     Regresamos al camino y continuamos hasta las inmediaciones de las bordas de las campas de Oltza (coordenadas 42.949300, -2.337992) donde, además de admirar el extraordinario paisaje, podemos acercarnos a otras cavidades, en principio de menos interés. Las dos primeras están en el extenso roquedal al otro lado de las construcciones (coordenadas 42.950460, -2.337178 y 42.950414, -2.337252) Se trata de dos pequeñas cavidades, una de ellas llena de basura. La tercera está a unos 300 metros al sur del punto anterior (coordenadas 42.946622, -2.335538), y su entrada es una gatera con fuerte pendiente descendente que mejor dejaremos para gente experta.

     Disfrutad de la excursión y, como siempre, no olvidéis respetar las formaciones y a los habitantes de la oscuridad. ¡Hasta dentro de tres semanas!

NOTAS:

     Las coordenadas son WGS84 (EPSG:4326), el sistema en que se basa el GPS y el que usan muchas aplicaciones.

     Podéis ver el resto de las fotos y/o vídeos de esta ruta en https://pateandoalava.blogspot.com/2025/04/campas-de-oltza-askiolagaina-y-argazki.html, junto a más de un centenar de otras excursiones..

Menditxiki: Mendata eta Sakonetako flyscha

 

Mendatagainetik flyscharen ikuspegi zabala

Zumaiak, Itziarrek, Debak eta Mutrikuk osatzen dute Euskal Kostaldeko Geoparkea, eta haren zati interesgarrienetako batean murgilduko gara, paisaia protagonista bakarra den lurretan, hain zuzen ere. Lau kilometro luze den ibilbidearen zati honetako paisaia liluragarrian, Mendatako portuari lotuta zegoen Itziarko Talaia ere bisitatuko dugu, labarren ertzetik aurrera egiten dugun bitartean. Zumaiatik Mendatako puntaraino hedatzen den kosta zati honetan “flysch” egiturak azaltzen dira, Erdi eta Goi Kreatzeoko kareharriz, margez eta, neurri txikiagoan buztinez osatuak. Ibilbide erraza eta ondo balizatua da; Gipuzkoako Biraren (GR-121) marra zuri-gorriek eta, bereziki, inguru hau ere zeharkatzen duen PR-Gi 5001aren zuri eta horiek erakutsiko digute zer bideri jarraitu behar diogun.

 

Mendatagainetik Mendata eta Sakonetako paraje ederrak

Ibilbideari hasiera emateko abiapuntu desberdinak ditugu: Elorriaga auzoa, Errota Berri jatetxea edo Itsaspe auzoa.  Azken honetatik gertu dagoen aparkaleku txikitik abiatuko gara. Mendatako kalara jaitsi aurretik, Mendatagainako muinora igoko gara horretarako bereziki landutako bidetik. Ikuspegi paregabea duen begiratoki honetatik egingo  dugun bidea ikusteaz gain, Kantauriko marearteko zabalgune handienetakoaz gozatzeko parada izango dugu.

Sakonetara jaisten

 

Etorritako bidetik atzera egin eta, aparkalekuaren ondoan dagoen hesia pasa eta gero,  porlanazko pistan barna jaisten hasiko gara. Lehen bihurgunera heldu eta ezkerretik, zelai txiki batean marrazten den xenda hartuko dugu. Egurrezko zubitxo batek Mendatako erreka gainditzen lagunduko digu. Aurrera eginez Mendatako kalara gerturatuko gara eta flischaren gertuko lehen irudia izango dugu. Geoparkean dagoen flyscharen garrantzia eta irudiak zabaldu zirenetik, paraje hauek bisitari ugari jaso izan ohi dituzte. Honek orografian eragin negatiboa izan du, bidearen zenbait tartek higadura handia jasan dute eta horren ondorioz, bide berri bat ireki da zenbait tartetan.

 

Itziarko talaia

Mendatagainari bizkarra eman eta aurrez aurre izango dugu aldapa txikiari aurre egingo diogu moldatutako bide horietako batetik. Gain txiki batera heltzean, bide nagusia utzi eta eskuinetik zabaltzen den maldan metro batzuk gorago, Itziarko Talaia izandakoaren hondarrak ikusiko ditugu. Eta, bertan, talaia honi buruz azalpen hau irakurriko dugu: «Balearen arrantza Erdi Arotik jarduera garrantzitsuenetakoa izan zen euskal kostaldean. Inguruko herrien artean egiazko lehia izaten zen balea nork harrapatuko, eta itsasoan zetazeoa bistaratzea zen lehen urratsa lasterketan ateratzeko. Talaia hau, Mendatako portuari lotuta zegoen. Itziarko biztanleek eta Itxaspeko baserriek abantaila txiki bat izan zezaketen dorre honetako seinaleak ezin baitziren bistaratu Deba, Mutriku eta Ondarroako herrietatik».

Sakonetako flyschean

 

Balearik ez dugu hemendik begiztatuko; beraz, maldan igotako xendatik bide nagusira itzuliko gara. Aurrera segi eta berehala iritsiko gara Sakonetako lurretara. Labarren  gainetik marrazten den xendan barrena itsas ondoraino jaitsiko gara. Inork nahi izanez gero, Sakonetako puntara igotzeko aukera izango du, baina betiere kontu handiz. Zubitxo batek Sakonetako erreka gainditzen lagunduko digu eta metro batzuk aurrerago atsedengune bat ikusiko dugu. Garai batean, Zentral Nuklearra egin nahi izan zuten hemen, eta, zorionez, herritarren presioagatik lortu zen gaur egun gozatzen dugun ingurune paregabe hau zegoen bezala uztea.

 

Portutxiki

Atsedena hartu aurretik, artadi eta baratza baten ondotik marrazten den bide aurrera jarraituko dugu Portutxikiko behatokira iristeko. Lurraren historiako pasarteak gordetzen dituen paisaia ikusgarria agertuko zaigu begien aurrean. Panoramika zabala bezain erakargarriaz gozatu eta gero, etorritako bidetik abiapuntura itzuliko gara, baina merezi du Sakonetan pausatu eta itsasertzeko babestutako biotopo hau gertuagotik ezagutzea, beti ere kontuan izanik erreserba gune batean gaudela. Horretarako,  bidean dauden informazio-tauletan agertzen den araudia irakurri eta errespetatzea ezinbestekoa da.

 

 

Klikatu hemen ARGAZKIAK ikusteko

https://menditxiki1.blogspot.com/2025/02/mendata-eta-sakonetako-flyscha.html

Powered by Wikiloc

⛰️CALMA ALTA, ⛰️PICO GRATALeta ⛰️PEÑA GRATAL, Arguis Urtegitik

Huesca-tik Piriniora joaterakoan Monrepós mendatetik, mendatearen ezkerrean itxura dotoreko tontor bat ikusten da. Askotan pentsatu izan dugu bertara igotzea, baina atzeratzen joan da proiektoa. Badakigu Gratal izena duela, eta behin bere sakonean dauden Gorgas de San Julián ezagutzen izan ginen. Ibilbidea Toki interesgarria hau ere. Baina, bada garaia tontorrak ezagutzeko!

 2025-03-15 Larunbata da, eguraldi ona dago iragarrita, eta garai honetako astebukaera guztiak bezala, Tena bailara eskiadorez "petatuta" eta errepideak kola luzeekin. Horrela ba, Sabiñanigo-tik Monrepós igaro eta Arguis urtegira heldu gara. Presaren ondoan dagoen aparkalekuan utzi dugu kotxea. Hego aldetik, Nueno-tik ere igo daiteke, baina guk alde hau aukeratu dugu.

 Bart hotz handia egin du, eta orain ere hotza da nagusi. Izotz-kandelak pista ertzean.

 Zatiren batean sakanetik jeisten den errekatxotik igo behar da, baina ez dauka ur askorik eta ez da arazoa.

 Eta heldu gara CALMA ALTA tontorrera (1584m). Hau da mendigune honetako garaiena. Ikuspegiak bikainak. Hemen, Cilindro de Marboré-Perdido-Añisclo-Punta de las Olas, Añisclo mendatea, Pico Inferior de Añisclo eta Zuca-k.

 PICO GRATAL (1542m). Hemen dago erpin geodesikoa, baina tontor interesgarriena eta Huesca aldetik "pose" dotorea daukana, atzekoa da.

ERREPORTAJE OSOA HEMEN 

 PEÑA GRATAL (1567m).