🏡🏘️ESPINAMA-IGÜEDRI-SIERRA CARIELDA-LAS ILCES PAGADIA- ESPINAMA🐿️🦌🐎🐄🌳🍁🍂

 ESPINAMA. Goizeko 9ak dira eta prest gaude oinez hasteko. Orain arte euria egin du, eta erabat hodeitsua dago, baina zerbait altxatzea nahi duela dirudi. Azkenean, herritik atera eta batez ere basoetatik doan bide zirkularra egitera goaz.

 Pistaren alboan dauden basoak izugarri dotoreak daude eta gustora goaz.

 Igüedri-ra hurbiltzen gaudela aterako gara basotik. Gure atzean Coriscao agertzen da.

 Igüedri gure azpian geratzen da.

 Izugarrizko haritzak daude.

 Eta Espinama-ra heltzen. Herriko sarrera baino apur bat beherago aterako gara errepidera eta berehala gure abiapuntura. Bost ordu eta laurden inguruko ibilaldi bikaina izan da, erabat gomendagarria, udazken garaian batez ere.
HEMEN ERREPORTAJE OSOA, Leku mundiala...

Artikutzako burdinolak

Powered by Wikiloc

 

Artikutzan lau dira ezagutzen diren burdinola hidraulikoak, Urdallue, Elama, Goizarin eta Artikutzako parajeetan kokatutakoa. Burdinola hidrauliko baten egituran hiru zati dira berezigarrienak: uharka, arragoa (mineralen kiskaltze-labea) eta lantegia. Azken honek oso egitura konplexua zuen, albo batean gurpil hidraulikoak kokatzen ziren ardatzak mugiarazteko; gurpil hauek gabia eta hauspoa martxan jartzen zituzten. Hauekin batera beste zenbait dependentzi eraikitzen ziren, hala nola langileen bizitokiak, kiskaldutako mineral eta egur-ikatzarentzat biltegiak eta “Olaetxea” edo burdinolaren arrendatariaren bizilekua.
Industria metalurgikoarekin guztiz loturik zegoen ikazkintza izan da paisaia eraldatu duen beste jardueretako bat eta horren lekuko pagadietan aurki daitezkeen “txondor-plaza” (txondorrak eraikitzeko plataformak) ugariak. Ekonomi guztia egurraren inguruan oinarrituta zegoenez, jarduera industrial honek eragin nabarmena izan zuen Artikutzako basoetan. Gaur egun, paraje hauek isiltasunean murgildurik daude, eta naturak galdutako espazioa berreskuratu du.

Artikutzako auzoaren ikuspegia

Olajaundi etxea

Orreagako mugarria

Ostatu Zahar

Almandoz etxea

Artikutzako erreka

Goroldioaren erreinuan

Ola-Zubieta

Elama ibaia

Goizaringo zubia

Goizaringo burdinola

Goizaringo burdinola

Goizaringo burdinola

Pago lerdena

Pagadian zehar

Elamako burdinola

Elamako burdinola

Elamako burdinola

Otarango pagadia

Otarango pagadia

Otarango pagadia

Urdallueko zubitxoa

Urdallueko burdinola

San Agustin ermita

Menditxiki: Brazatoko Ibon Garaiak

Powered by Wikiloc

 

Ibilbide ezin hobea Panticosako goi mendia ezagutzeko, bainuetxetik bertatik abiatzen diren beste batzuk bezain ibilia ez den ibilbide batean. Helburua Brazatoko Ibon Garaietara iristea da, jatorri glaziarreko zirku batean kokatuta baitaude, 2700 metroko altuera gainditzen duten mendiekin.

Horretarako, une oro jarraitu beharko dugu GR 11ren trazadura, Pirinioetako Bidexka, eta, jarraituz gero, ondoko Bujaruelo haranera eramango gaitu. Igoera horrek ez du zailtasun teknikorik. Kontuan izan behar da goi mendiko bidezidorra dela, eta, beraz, deserosotasuna dago jokoan, hau da, desegindako lurretan ibiltzea, ibilbidearen goiko aldean harri asko baitago. Baina gaurko honetan hau ez da arazo izango, elur erraketekin beteko dugu ibilbidea.

Igoeran ondo bereizitako hiru tarte daude: lehenengo solairua koniferoen baso-eremutik igarotzen da; bigarren solairua, berriz, azpiplanotik, non landare-murrizketa nabarmena den (pinu beltzaren orban sakabanatuak); eta azken alpetarra, non ia ez dauden bizirik dirauten flora-lagin batzuk.

Peruaitz y sus cuevas

     Esta semana os propongo ascender al Peruaitz desde el parking de Zumarraundi (municipio de Zalduondo) visitando varias cuevas cercanas, una excursión de unos 11 km. ida y vuelta y 550 metros de desnivel.

     La primera parte del recorrido, que resumo a continuación, la explico con detalle en una publicación anterior (https://pateandoalava.blogspot.com/2025/06/onbakutz-y-cuevas-de-urdabide.html). Desde el fondo del parking (coordenadas: 42.922955, -2.321590) seguimos 1,2 km. por la senda que sube por la vaguada, que pasa a camino y después a calzada medieval, hasta poco antes del puerto de Lizarrate (coordenadas 42.931197, -2.323609), donde salimos por una senda a la izquierda, que es el Camino Ignaciano (flechas naranja) y la GR282 (marcas rojas y blancas). Seguimos esa GR 4 km. hasta las inmediaciones del refugio de Perusaroi (coordenadas: 42.950314, -2.352396), que tenemos a nuestra derecha. Mirando al refugio veremos a su izquierda una alta peña (Peruaitz).

     Cruzamos el prado más allá del refugio hasta el punto 42.951059, -2.351267, donde se inicia la fácil ascensión a Peruaitz señalizada por hitos de piedras y marcas amarillas. A medio camino podemos desviarnos en el punto 42.951645, -2.350661 para visitar algunas de las cuevas en la base de la mole de roca, donde termina la hierba. La primera de ellas está tras unas ortigas en el punto 42.951937, -2.350644. Si seguimos rodeando la peña encontraremos alguna más, seguramente conectadas con la anterior. Tras la visita, regresamos a la senda de subida y hacemos cumbre (coordenadas: 42,952097, -2,350470).

     Bajamos a la campa y nos dirigimos a explorar unas cuevas sencillas en la pared al sur del refugio (coordenadas: 42.949925, -2.350833). Se trata de varias oquedades que forman dos pequeños tubos con entrada y salida que en tiempos debió de ser el curso de un único regato subterráneo.

     Abandonamos la pared y nos dirigimos al fondo (este) de la campa (coordenadas: 42.950734, -2.349540), continuamos 20 metros más y, en el fondo de una dolina, llegamos a la preciosa cueva de Perusaroi (coordenadas: 42.950615, -2.348702), de grandes dimensiones, con bonitas formaciones y el cauce de un río subterráneo.

     Disfrutad de la excursión y, como siempre, no olvidéis respetar las formaciones y a los habitantes de la oscuridad. ¡Hasta dentro de dos semanas!

  

NOTAS:

     Las coordenadas son WGS84 (EPSG:4326), el sistema en que se basa el GPS y el que usan muchas aplicaciones.

     Podéis ver el resto de las fotos y/o vídeos de esta ruta en https://pateandoalava.blogspot.com/2025/12/peruaitz-y-sus-cuevas.html, junto a más de un centenar de excursiones más.

Menditxiki: Mendata eta Sakoneta

Powered by Wikiloc

Zumaiak, Itziarrek, Debak eta Mutrikuk osatzen dute Euskal Kostaldeko Geoparkea, eta haren zati interesgarrienetako batean murgilduko gara, paisaia protagonista bakarra den lurretan, hain zuzen ere. Lau kilometro luze den ibilbidearen zati honetako paisaia liluragarrian, Mendatako portuari lotuta zegoen Itziarko Talaia ere bisitatuko dugu, labarren ertzetik aurrera egiten dugun bitartean. Zumaiatik Mendatako puntaraino hedatzen den kosta zati honetan “flysch” egiturak azaltzen dira, Erdi eta Goi Kreatzeoko kareharriz, margez eta, neurri txikiagoan buztinez osatuak. Ibilbide erraza eta ondo balizatua da; Gipuzkoako Biraren (GR-121) marra zuri-gorriek eta, bereziki, inguru hau ere zeharkatzen duen PR-Gi 5001aren zuri eta horiek erakutsiko digute zer bideri jarraitu behar diogun.
 

Itziarko talaia

Ibilbideari hasiera emateko abiapuntu desberdinak ditugu: Elorriaga auzoa, Errota Berri jatetxea edo Itsaspe auzoa.  Azken honetatik gertu dagoen aparkaleku txikitik abiatuko gara. Mendatako kalara jaitsi aurretik, Mendatagainako muinora igoko gara horretarako bereziki landutako bidetik. Ikuspegi paregabea duen begiratoki honetatik egingo  dugun bidea ikusteaz gain, Kantauriko marearteko zabalgune handienetakoaz gozatzeko parada izango dugu.
 

Sakonetako flyscharen ikuspegi orokorra Mendatagainatik

Etorritako bidetik atzera egin eta, aparkalekuaren ondoan dagoen hesia pasa eta gero, porlanazko pistan barna jaisten hasiko gara. Lehen bihurgunera heldu eta ezkerretik, zelai txiki batean marrazten den xenda hartuko dugu. Egurrezko zubitxo batek Mendatako erreka gainditzen lagunduko digu. Aurrera eginez Mendatako kalara gerturatuko gara eta flischaren gertuko lehen irudia izango dugu. Geoparkean dagoen flyscharen garrantzia eta irudiak zabaldu zirenetik, paraje hauek bisitari ugari jaso izan ohi dituzte. Honek orografian eragin negatiboa izan du, bidearen zenbait tartek higadura handia jasan dute eta horren ondorioz, bide berri bat ireki da zenbait tartetan.
 

Sakonetarako bidean

Mendatagainari bizkarra eman eta aurrez aurre izango dugu aldapa txikiari aurre egingo diogu moldatutako bide horietako batetik. Gain txiki batera heltzean, bide nagusia utzi eta eskuinetik zabaltzen den maldan metro batzuk gorago, Itziarko Talaia izandakoaren hondarrak ikusiko ditugu. Eta, bertan, talaia honi buruz azalpen hau irakurriko dugu: «Balearen arrantza Erdi Arotik jarduera garrantzitsuenetakoa izan zen euskal kostaldean. Inguruko herrien artean egiazko lehia izaten zen balea nork harrapatuko, eta itsasoan zetazeoa bistaratzea zen lehen urratsa lasterketan ateratzeko. Talaia hau, Mendatako portuari lotuta zegoen. Itziarko biztanleek eta Itxaspeko baserriek abantaila txiki bat izan zezaketen dorre honetako seinaleak ezin baitziren bistaratu Deba, Mutriku eta Ondarroako herrietatik».
 

Sakonetako flyscha

Balearik ez dugu hemendik begiztatuko; beraz, maldan igotako xendatik bide nagusira itzuliko gara. Aurrera segi eta berehala iritsiko gara Sakonetako lurretara. Labarren  gainetik marrazten den xendan barrena itsas ondoraino jaitsiko gara. Inork nahi izanez gero, Sakonetako puntara igotzeko aukera izango du, baina betiere kontu handiz. Zubitxo batek Sakonetako erreka gainditzen lagunduko digu eta metro batzuk aurrerago atsedengune bat ikusiko dugu. Garai batean, Zentral Nuklearra egin nahi izan zuten hemen, eta, zorionez, herritarren presioagatik lortu zen gaur egun gozatzen dugun ingurune paregabe hau zegoen bezala uztea.
 

Sakonetako flyscharen ikuspegi orokorra Mendatagainatik

Atsedena hartu aurretik, artadi eta baratza baten ondotik marrazten den bide aurrera jarraituko dugu Portutxikiko behatokira iristeko. Lurraren historiako pasarteak gordetzen dituen paisaia ikusgarria agertuko zaigu begien aurrean. Panoramika zabala bezain erakargarriaz gozatu eta gero, etorritako bidetik abiapuntura itzuliko gara, baina merezi du Sakonetan pausatu eta itsasertzeko babestutako biotopo hau gertuagotik ezagutzea, beti ere kontuan izanik erreserba gune batean gaudela. Horretarako,  bidean dauden informazio-tauletan agertzen den araudia irakurri eta errespetatzea ezinbestekoa da.