Toca la semana por el Pirineo junto con Raquel, Natxo y Pablo, después de tener todo preparado un par de días con fiebre me deja tirado y no me queda más remedio que quedarme en casa para recuperarme y perderme la ruta. Poco a poco me voy recuperando y el martes 25 de julio me voy tranquilamente hasta Benasque, subo hasta el aparcamiento de Llanos del Hospital donde aparco el coche y comienzo a seguir la senda que me llevará hasta la Besurta y al refugio de La Renclusa. Llego para la hora de comer y mis compañeros no han llegado, así que confirmo la reserva, como algo y continuo subiendo hasta el collado de Renclusa donde los esperaré, ya que tienen que pasar por ahí. Estoy sobre media hora esperando cuando ya los veo subir por la senda, y cuando llegan a mi altura, al verme se llevan una sorpresa, ya que no me esperaban. Bajamos todos juntos al refugio donde pasamos el resto de la tarde en espera de la cena y me ponen al día de la semana que han pasado y yo me he perdido, pero para el último día estoy con ellos.
jueves, 21 de septiembre de 2023
PICO DE ALBA - 26-7-23
domingo, 17 de septiembre de 2023
Ferrata Escalera al Cielo K4. La Hermida (Cantabria)
Ferrata de corta duración y vertical
calificada como K4 por la sensación aérea y psicológica de la escalera con 60 m
de longitud, la más larga del país. Vistas inmejorables al desfiladero de La
Hermida. Recomendada para amantes de adrenalina y nuevas sensaciones.
Iniciamos la ferrata al final del
pueblo viniendo de Panes en frente de una casita blanca: La Casuca.
Encontraremos un cartel de madera con la indicación Urdon y Tresviso y un rótulo minúsculo: Ferrata La Escalera.
Por el senderito pasamos justo al lado
de otra casa. Son 10 minutos de
aproximación y 15 minutos de regreso. El recorrido dependerá de la habilidad de
cada uno, pero 20 minutos sería lo estimado.
Una vez pasado el pequeño puente y
sobre una roca donde pueden estar 2 personas nos disponemos a la ascensión pero
de uno en uno a los peldaños distanciados: se mueve bastante pero se puede
controlar y sobre todo en los cambios de disipador pondrá a prueba nuestro
pulso. No es necesario baga de anclaje porque eso implicaría 3 cambios por cada
uno y más movimiento.
La escalera al cielo nos está
esperando.
Interesante ascenso rodeados de roca.
El paisaje del desfiladero se abre a
nosotros en un lugar increíble.
No confundir con la Ferrata de Peñarruscos K6 que está justo al lado de la Ferrata Escalera al cielo K4 y se ve en el regreso.
El regreso se hace sin dificultad con
hilo de vida.
En La Hermida se puede dejar el coche
en el parking del pueblo cerca de la ferrata de La Hermida K3, la primera que construyeron
en ese desfiladero.
(Algunos ya la asemejan a la ferrata Grosser Donnerkogel en Austria que tiene un tramo de escalera).
https://es.wikiloc.com/rutas-via-ferrata/via-ferrata-escalera-al-cielo-114372384
Beriain eta EHko erdigune geografikoa
Goñi eta Olloko haranak ez dira oso
ezagunak, baina beren lurrak hedatzen diren Andimendiko goi-lautadetan jende
andana ibiltzen da oinez zein mendiko bizikletaz. Batik bat Beriaingo gainean
dagoen San Donato baseliza izan da horien guztien jomuga, baina azken urte
hauetan gertu dagoen Olibesarioko saroian kokatu duten Euskal Herriko erdigune
geografikoa dela eta, zonalde honek interes berezia piztu du eta mendizale
askoren erreferentzia geografikoa eta sinbolikoa bihurtu da.
Hogei “BERRIA lagun”ekin batera,
Unanu herritik atera eta lainopean abiatu gara tontor aldera. Iturtxikiko
bidean zehar, izen bera duen iturriaren ondora iritsi gara. Hego haizeak gogor
astintzen du eta mendiaren ikuspegia ezkutatu egiten digu. Maldan gora segi eta
pagadian murgildu gara. Pagoak atzean utzita, Elorriagoako lepora atera gara.
Haizeak gogor jotzen du, eta ilaran jarrita aurrez aurre dugun malda pikoari
aurre egin diogu. Ihurbainerantz zuzentzen den xenda gure ezkerrera utzita
Unanuko atakara atera gara. Zamarrak jantzi eta GPSaren laguntzaz tontor aldera
jo dugu. Ez dugu apenas ezer ikusten eta tentu handiz ibili behar izan dugu
zuzeneko bidea aukeratu eta arriskutik aldentzeko. Tontorraren ondoan dagoen
baselizara heltzean, berehala bilatu dugu aterpearen epela.
San Donato baseliza Nafarroako
Sakana eskualdean dagoen Uharte Arakil udalerriko lur-sailetan dagoen baseliza
da. Zehazki, Beriain mendiaren gailurrean dago, 1.493 metroko garaieran. Jende
askok modu okerrean Beriain mendiari San Donato mendia ere deitzen dio, mendi
honen gailurrean dagoen San Donato baselizarekin nahasturik. eraikina bi
zatitan banatuta dago: bata, baseliza bera, eta bestea mendizale eta
ibiltarientzako aterpea dena.
Antzinako baselizaren eraikitze data zehatza ezezaguna da; dena dela, 1642 urteko
aipamena dago. Egungo garaietan, berriz, eraberritu izan zen 1906an. Geroago
hondatuz joan zen, harik eta 1958an berreraiki
zuten arte. 2005. urtean
eraikinaren barnealdeko egoera tamalgarria zela eta (zikinkeria, idazki eta
margo politikoak, zaborrak, bertaratutako batzuen utzikeria...) zaharberritu
egin zen. Horretaz gain, kontutan hartu beharrekoa da baselizaren kokapena:
ingurune isolatua, garaiera handian, baldintza klimatologiko gogorrak... guzti hauek denek baselizaren kanpoaldea
denbora igaro hala asko kaltetu zuten. Baselizaren barrenean, aldarearen
harriak San Donato eta San Kaieten irudiak eusten ditu, bi hauek izatez igeltsuzko
erreplikak direlarik. Nafarroako baselizetan altuen dagoena da Beriain mendiko
hau.
Abiapuntura itzuli aurretik, Euskal
Herriko erdigune geografikoari bisita egin diogu. Ez da batere erraza kokalekua
aurkitzea bide nagusitik ez baita ikusten eta erne ibili behar da Olibesariko
saroira iristean zutarri baten inguruan jarrita dauden hiruzpalau zirkulu
zentrokidez osaturik dagoen erdigunea topatzeko. Paisaia aldagaitza, harriz eta
belarrez osatutako izaera soila. Goi-lautadan altzoa dirudien sakonunea,
isiltasuna nagusitzen den leku berezia.
Erdigunea kalkulatzeko masa zentroaren propietate bat
erabili zuen Felix Isasa ingeniariak: gorputz bat edozein puntutatik
zintzilikatzean, puntu horretatik marraztutako marra bertikala masa-zentrotik
pasatzen da beti. 1:200.000 eskalako mapan komertzial
bat euskarri batean itsatsi, bertan Euskal Herriaren mugak marraztu eta ahalik
eta zehaztasun handienaz moztu zuen. Ondoren, perimetroko puntu batetik
zintzilikatu eta marra bertikala marraztu zuen. Berdin egin zuen lehenengotik
90 grafdura kokatutako perimetroko beste puntu batetik.
Marraztutako bi marrak elkartzen diren puntua maparen barizentro edomasa-zentroa da. Puntu
hori dagoen maparen zatia 8 aldiz handitu zuen, 1:25.000 eskalako mapa lortuz
eta handitutako mapa hori inguruko katastroko mapan
gainezarri zuen, erreferentzia bezala Unanu, Ihabar eta Goñi herriak erabiliz. Erabilitako metodoak 250 metroko
zehaztasun muga du. Kalkulua egitean Euskal Herriko zazpi
herrialdeak izan zituen kontuan, Trebiñu eta Villaberde Turtzioz bezalako barrendegiak barne hartuz,
ez hala Petilla Aragoi eta Eskiula. Kostari
dagokionez, itsaso irekia ez den guztia barne hartu zuen, hau da, badiak, portuak, ibaiak... Petilla
Aragoi barne hartuz gero 112 metroan aldatuko litzateke erdigunearen kokapena eta Bilboko portua (17 km²) kanpo utziz gero berriz 90 metroan. Aldaketa
horiek aurrez aipatutako zehaztasun mugaren (250 metro) barruan daude. (Informaio iturria: Wikipedia).
Toki esanguratsu hau atzean utzi eta Lizarragako
tunelera zuzentzen den pista zabaletik aurrera egin dugu. Bideak 180ºko bira
egiten duen lekuan, pista utzi eta beheko zelaigunera jaitsi gara. Lezizagoako
bidetik itzuli gara herrira, Beriango harresi bikainaren ikuspegi ederraz gozatuz.
viernes, 15 de septiembre de 2023
Menditxiki: Tre Cime di Lavaredo (Dolomitak)
Ibilbide
zirkular hau Dolomitetako mendi-ibilaldi ezagunenetako bat da, eta nahitaezko
geldialdia paraje hauetara hurbilduz gero. Bat-batean lurretik sortzen diren
hiru haitzekin topo egitearen sentsazioa ikusgarria da. Locatelli aterpera
iristean nekea baino poza gailentzen da eta txoratuta geratzen zara haiei so
egitean.
Lavaredoko
Hiru Tontorrak Parke Naturalak maila eta eskakizun guztietarako bidezidor eta
ibilbide sare zabala du. Gainera, oso ezaguna da bere burdinbide eta
eskalada-bideengatik. Locatelli aterpea da hiru mendi eder hauen inguruan
dauden ibilbide gehienen azken helburua, begiratoki nagusia baita.
Lavaredoko
Hiru Gailurretako (Piccola, Grande eta Ovest) itzulia egitea gure helburu
nagusietako bat zen Dolomitetara heldu ginenean. 700 metroko altuerako hiru
pareta bertikal handi horiek hurbiletik ikusteko gogo berezia genuen, baina ez genuen aski haiek
Locatelli aterpeko terrazatik ikustea, inguratu eta bertaraino iristea zen gure
helburu nagusia.
Aukerarik
ezagunena eta errazena 101 bidezidorretik Auronzoko aterpetik Locatelliko
aterperaino ibilbide lineal bat egitea da. Hiru orduko ibilaldia da
(joan-etorria), oso desnibel gutxikoa eta paisaia ederrak dituena. Zalantzarik
gabe, aukera ezin hobea da denbora askorik ez baduzu, ilunabarra bakarrik ikusi
nahi baduzu, haurrekin bidaiatzen baduzu edo ondo prestatuta ez bazaude.
Ibilbide
sinple hau oso ondo seinaleztatuta dago eta ez du galerarik. Auronzoko
aterpetxetik 101 bidezidorra hartu, Alpini kapera txikitik igaro eta Lavaredoko
aterperaino iritsi behar duzu. Puntu honetan, ezkerreko bidea hartu eta
Forcella Lavaredoko begiratokiraino igo behar duzu. Hemendik Hiru Gailurretako
lehen ikuspegiez gozatuko duzu Locatelliko aterperaino jarraitu aurretik, eta han
handikiro gozatu ahal izango duzu. Auronzoko aterpera itzultzea bide beretik
doa.
Klikatu
hemen ARGAZKIAK ikusteko
https://menditxiki1.blogspot.com/2023/07/tre-cime-di-lavadero.html
Mendia, elikadura eta osasuna II
Urte asko dira Itziarren kontsultara lehenengoz joan nintzenetik. Ordutik, ezin konta ahala jendek galdetu dit hari buruz, haren dietaz eta elikaduraz, oro har. Urte hauetan guztietan, gorabehera asko izan dira, eta horren arabera egokitu dugu beti dieta: kirol entrenamenduak, gorabehera hormonalak, anemia, lesio fisikoak, estresa edo gorabehera emozionalak. Denak eragiten du gugan, eta faktore horien guztien arabera egokitu dugu jatekoa.

Itziarrengana iritsi nintzenean, anemia eta ziatika ziren nire kezka nagusiak. Ordutik anemiarena asko hobetu dugu, ziatikarena ere bai, nahiz oraindik arrastoak geratzen diren (iaz, esaterako, Nahaste Borraste proban, zakua bizkarrean jarri eta sekulako krakatekoa eman zidan ipurdi inguruan nerbio batek. Hiru aste igaro nituen kilometro bakar bat ere korrika egin ezinik). 2020an pandemia iritsi zen, ondoren nire ebakuntza. Eskuin obarioaren aldamenean konkor bat kendu zidaten, deiomioma bat. Aitortu behar dut gertakari hura mugarria izan zela niretzat. Hemen ere aipatu nuen. Arazoei benetako garrantzia ematen irakatsi zidan, erlatibizatzen, bizitza egun batetik bestera zeharo alda litekeela ikusten. Une gogorretan, goraldi eta beheraldietan, denetan Itziarren dieta oinarria izan da niretzat.
Aitortu behar dut, pertsona maniatikoa naizela. Gauzak nire erara egin nahi ditut beti, ondo edo gaizki, baina nire erara. Eta zorroztasun horrek muturrera ere eraman nau zenbaitetan. Kirolean, lanean, etxean.. Ebakuntza ostean, dena ondo zegoela esan zidaten sendagileek, baina nik erabat puztuta nabaritzen nuen gorputza. Hankak eta sabela batez ere. Han eta hemen galdetu, hau eta beste probatu. Ez nuen bakerik izango neure gorputza lehengora itzuli arte. Hainbat modutan saiatu nintzen. Eta azkenean, bizitzan beste arlo askotan bezala, denbora izan da sendabiderik onena. Alperrik zen tematzea, kasu hartan, gorputzak markatu zuen erritmoa. Baina orduan ere, Itziarrek elikaduran egindako egokitzapen txikiekin, aldaketa handiak nabaritu nituen gorputzean.
Balaitous
Adibide bat baino ez da, azaltzeko, elikadurak uste baino askoz eragin handiagoa daukala gugan. Elikaduraz gain, gauza asko zaindu behar dira, noski: osasun mentala, ariketa fisikoa, lasaitasuna, estresa, pentsamendu positiboa, loa, bizimodu ordenatua, konstantzia... Baina ez al dago dena lotuta? Nik behintzat hala uste dut. Eta bai, nik ere ezagutzen dut, atal horiek guztiak kaosean edukita ere, osasuntsu dagoen jendea (kar, kar). Baina nigan, bederen, ez du funtzionatzen. Bizimodu ordenatuaren barnean elikadura dago niretzat, beste hainbat gauzarekin batera. Eta beraz, hori lortu ezean, beste guztia kolokan jartzen zait. Estres egoera batean, emozionalki ahul edo baju gauden une batean, nori ez zaio gertatu, gehiegi, gutxiegi edo "gaizki" jatea? Lagun batek esan ohi du euskaldunok jan eta edanez konpontzen eta ospatzen ditugula gauza guztiak. Jan eta edan triste nagoelako, jan eta edan pozik nagoelako. Neurriz kanpo jatea, azukrea sendo hartzea, gehiegi edatea. Denori gertatu zaigu. Baina ondoren, zein da emaitza? Nire kasuan bederen, hasierako plazer edo goraldiaren ostean, beheraldia iristen da, antsietatea, pentsamendu ezkorrak, beldurrak... Gurpil zoroa, amaigabea.
Llana Cantal (atzean Balaitous)
Ebakuntza egin zidatenetik, gorabehera hormonalak, anemia eta era bateko eta besteko bakterioak izan dira nire kezka nagusia. Hilerokoan min handia ere bai. Azken batean, ebakuntza hark sistema osoari eragin ziola ulertu nuen, eta horrek denean daukala eragina: gorputzean, sistema inmunologikoan, baita aldartean ere. Urtean hiru-lau aldiz joaten naiz Itziarren kontsultara. Inflamazioak asko egin du behera, eta nahiz beti dagoen zer hobetu, inoiz baino hobeto sentitzen naiz orain.
HILEKOA ETA KIROLA
Neska kirolari askok galdetu didate hilekoari buruz. Nik neuk min handiak izan ditut ebakuntza ostetik. Ohean uzkurtuta egoteraino. Hotzikarak, eztarriko mina eta gaixo sentsazioa. Defentsak erabat ahulduta. Medikuek tratamendu hormonalak proposatu izan dizkidate, ohiko pilula ustez antiinflamatorioak eta beste. Antibiralak ere bai. Itziarrek beti esan dit partxeak direla. Ageriko mina estali baina sakoneko arazoari heltzen ez diotenak (beste patologia askorekin gertatzen den bezala). Egia esan, elikaduran zenbait kontu aldatuta hobekuntza handiak nabaritu ditut hilerokoan. Puntu honetan ezin dut aipatu gabe utzi beste kezka bat: badakit emakume kirolari askok ez daukatela hilekorik. Horrek ez du horrela izan behar. Nik sekula ez dut hilekorik galdu. Egoera horretan baldin bazaude, jo espezialista on batengana. Kirola eginagatik goroutzak bere funtzionamendu naturala behar du izan.
Roland arrakala (Perdido)
Beste kontu garrantzitsu bat: egoeraren eta beharren arabera azken urteetan dieta aldatu dugun arren, oinarrizkoa ez da aldatu, eta hori funtsezkoa da niretzat. Jakitea norberari zerk egiten dion kalte eta zerk on (eta kalte egiten digun hori irensten dugunean ere, modu kontzientean egitea). Oinarrizko dieta bat edukitzeak lagundu egiten du ohiturak hartzen, egunerokoan txertatzen. Jatea ez dadin izan arazo. Gastronomia euskaldunon ezaugarria da, gure nortasunaren parte. Jatea gustatzen zaigu, eta badakit jende asko ez dela dieta aldatzen ausartzen, zaila delako egunerokoan eustea, ez dugulako konplikaziorik nahi. Oinarrizko dieta bat edukitzea oso lagungarria da ohitura osasuntsuei eutsi ahal izateko.
Orain arte aipatu dudan guztia garrantzitsua iruditzen zait, hemendik aurrerako zenbait kontu uler daitezen. Eta saiatuko naiz azaltzen, zergatik kendu ditudan azkenaldian elikagai batzuk:
- Aldaketa nagusia glutena eta esnekiak kentzea izan da niretzat. Oinarrizko aldaketa, ezinbestekoa, jaki inflamatorioak direlako. Aldea izugarria da. Tripetako mina, beherakoa, puztutasuna... denak desagertu dira horiek biak kentzean. Baina zelako zaila, hasieran, ogi goxo bati edo Idiazabal gaztari ezetz esatea! (kar, kar). Hala ere, jogurt begetalak, gazta beganoa eta glutenik gabeko ogi goxoak ere aurkitu ditut. Hemen nire errezeta batzuk.
- Txokolatea. Itziarrek hasiera-hasieratik esan zidan, noski, jatekotan, beltza izan behar zuela. Esnedunak inflamatu egiten duelako, eta ondorioz, kalte egiten dielako tripei. Garai bateko Ainhoak jaten zuenarekin alderatuta asko murriztu nuen, baina hala ere, tarteka bonboiren bat, ondoren gatzdun txokolatea... Ekar dezagun gurpil zoroarena txokolatearen adibidera. Gutxi-asko, denok dakizue nire lana zertan datzan. Ni berez naiz urduri samarra, eta lanean ere, urduri jartzen naiz. Bada iaz, txokolatea eramaten hasi nintzen meriendarako. Erdi beltza, baina txokolatea. Eta gertatu zen: nahiz gose sentsaziorik izan ez, buruak bazekien gozokia poltsan zegoela, eta bakerik ez jan arte. Gurpil zoroarena: meriendan jaten hasi, ondoren bazkalondoan zatitxo bat, eta azkenean afalostean ere bai. Ondorioak: zenbat eta gehiago jan, orduan eta gehiago nahi, lotia izan arren aktibatuta sartu ohean... Ez nuen horrela jarraitu nahi, baina ez nekien nola eten. Uda aurretik, maiatzaren 31n joan nintzen Itziarrengana. Kontsultatik atera eta txokolatea bazter uztea erabaki nuen. Ia lau hilabete dira batere txokolaterik gabe. Zaila da hitzez azaltzea nolako aldaketa nabaritu dudan: antsietatea eta urduritasuna zeharo murriztu zaizkit! Gose sentsazioa orekatu, gose psikologikoa apaldu. Jan gabe nagoenean, edo ariketa fisikoa egin ondoren gosea izaten dut, baina gose hori ez dago lehen bezala nire egoera emozionalari lotuta. Izugarria. Beheko bideoan ikus dezakezue Itziarrek gaurko kontsultan esandakoa. Txokolatearen inguruan ere bai. Pernandoren egia, baina nork bere azalean probatu arte, itsu egiaren aurrean.
- Kafea. Zelako usain goxoa daukan kafeak, ezta? Bada, izorrai. Hesteak irritatzen ditu. Hasieran kosta egiten da kentzea, baina gerora, onura handiak dauzka. Kulturala dela ere ohartu naiz. Niretzat ez da zaila izan, baina inguruko askok buruko mina ere izan dute kafea hartzeari utzi diotenean, edo kopurua murriztu dutenean. Abstinentziaren ondorioak. Une hori gaindituz gero, murriztu egiten da kafearekiko mendekotasuna.
- Solanazeoak: Itziarrek hasieratik esan zidan barazki solanazeoak ez direla egokiak nire hesteentzat, irritatu, handitu egiten dituztelako.
Hortaz, tomatea, alberjinia eta piperrak dietatik kentzea gomendatu zidan.
- Odolostea: Anemiaren kontuan, nire kasuan gakoa izan da azken urte eta erdian odolostea egunerokoan txertatzea. Bai, bai, odolostea! Itziarrek proposatu zidanean, adarra jotzen ari zitzaidala pentsatu nuen. "Carne roja?", esan nion. "No, sangre", esan zidan. Egunero jaten dut zatitxo bat, bazkaritan. Gainera, izugarri gustatzen zaigu etxean, zelako zortea!
- Alkohola: edari alkoholdunak, oro har, ez dira onak inflamatu egiten dutelako. Hartzekotan, ardo zuria edo beltza hobe, gorriak azukre gehiago omen du. Bestela, glutenik gabeko garagardoa edaten dut.
Aneto (Mahoa pasabidea)
Udako oporretan, aste zoragarria igaro dugu gurasoek eta hirurok Alpeetan. Baldintza bakarra jarri nien: nik neuk kozinatzea. Aita sukaldari petoa da, baina nik zer, nola eta zergatik jaten dudan ikustea nahi nuen. Aste zoragarriari ginda jartzea bezala izan da. Gurasoak nik prestatutakoa gustura jaten ikustea! Opari bat. Hori ikusita, animatu naiz, une honetan, zer eta noiz jaten dudan azaltzera.
Kontuan hartu hau nire beharretara egokitutako elikadura dela, mila faktoreren arabera aldatzen dena. Belaunetako inflamazioa da orain gure erronka. Urte askoan sufrituta, pixka bat kronifikatu egin dela dio Itziarrek. Korrika asko egiteak ere ez du laguntzen, baina jana ezinbestekoa da honetan ere. Saiatuko naiz otordu bakoitzerako aukerak ematen, eta nola prestatzen ditudan azaltzen.
Lehenik eta behin, taula orokor bat, Itziarrek paziente gehienei jartzen diena. Jarraibide orokorrak dira, baina ondoren, norberaren beharretara egokitzen ditu:
JAKI EZ GOMENDAGARRIAK | JAKI GOMENDAGARRIAK |
• Azukreak, gozagarria edo zapore gozoa daukaten produktu eta jakiak (azukrea, sakanrina, eztia, dextrosa, ziropak, freskagarriak, tomate latak, gosaritarako zerealeak, gozokiak eta opilak, postreak, izozkiak. Txokolatea • Esnekiak (jogurtak, gaztak, natak…) • Haragi gorria, haragi zukuak eta aterakinak, tripakiak, hestebeteak, arrain urdina, mariskoa, kontserbak. • Artoa • Frijituak, ogi-birrinetan pasatutako (rebozatuak, enpanatuak). • Irin finduak (garia…) (pasta zuria, ogi zuria…). Opilak, gailetak… • Glutendun zerealak (garia, espelta, garagarra, zekalea, oloa, kamut) • Latakoak, poteak, jaki prozesatuak. • Fruta: laranja, marrubiak, sorbitol askokoak (aranak, gereziak, aranpasak) gorputzak ondo asimilitzan ez dituenak. • Barazkiak: Tomatea, piperra, alberjinia, zainzuriak, txanpiak, oxalatoak (hosto berdekoak, apioa, arbia, erremolatxa, zerbak, espinakak). • Gasdun edariak, zukuak, edari komertzialak, pizgarriak. • Alkohola, kafea, tea. • Fruitu lehorrak eta haziak • Dilistak • Legamiak: ogia, pizza, salda pastilak. • Gatza | • Glutenik gabeko zerealak: amarantoa, mijo, arroz integrala, kinoa, arto beltza • Animalia proteinak: arrautza (hobeto galeper arrautzak), arrain zuria 3-4 aldiz astean, indioilar bularkia (≥ 90%). Haragi zuria, astean behin. • Jaki feskoak eta industrializatu gabeak. Zenbat eta manipulazio gutxiago, hobeto. • Arroz edariak (azukre gehigarririk gabe). • Teinarik gabeko infusioak: jengibrea, asuna, curcuma, arto estigma. • Fruta 3-4 pieza gehienez egunean. Osorik eta ordu tarteetan ahal dela. Granada, ahabiak, mugurdiak. • Barazkiak: denak, unean-uneak komeni ez direnak izanezik. Bereziki ondo orain mingotsak (endibiak, errefauak-rabanitoak, rukula, eskarola) desintoxikazio hepatikoa areagotzeko. • Lekaleak: tolerantziaren arabera barazkiekin (astean 2-3). Onik egiten ez badigute, lekale-pasta jan, edo lekaleak pure eginda. Denak, dilistak izan ezik (noizean behin, hesteei kalterik egiten ez badiote). • Oliba olioa, hotzean erauzitakoak. • Shiitake perretxikoak • Bizigarriak: curcuma, jengibrea, erromeroa, iltzea, kanela... |
Ezkerreko jaki batzuk noizean behin jateak ez dio inori kalterik egiten. Gogoratu, denean bezala, elikaduran ere, oreka da kontua.
Hauek dira nire otorduak, osagarriak eta gomendioak (gogoratu, nire bizimoduaren, beharren, gabezien eta kirolaren arabera eginiko dieta da):
• Debekatutakoak: esnekiak, frijituak, azukreak, gozagarriak, prozesatuak, alkohola, glutena.
• Ahal den neurrian saihestekoak: histaminadun jakiak: gaztak, frijituak, laranja, marrubiak, kiwia, anana, banana, papaia, tomatea, piperra, alberjiia, mariskoa, txerria, ahuakatea, alkohol fermentatua, eztia (Manuka ere ez), tea, kafea. Fruitu lehorrak. Txokolatea. Hala ere, hauetako batzuk kantitate txikian sartu dizkit, dieta aberatsagoa izan dadin. Histaminaren arazoa kantitatea izaten ohi da, gibelak kanpora dezakeena baino gehiago jatea.
• Oro har, egunean bi litro ur edateko gomendioa. Tarteka, mikrobiotaren eta bestelakoen arabera, ur minerala ere bai, kloroa saihesteko. Gasdun ura ere gomendatu izan dit tarteka, hesteetako bakterioren bat hiltzeko...
Gorbeian lanean
GOSARIA
-Baraurik, itsasoko ur txupito bat eta sagar ozpin txupito bat. Urteak daramatzat ohitura honekin. Itziarrek esan dit, honek lagundu duela uteroko inflamazioa murrizten. :-) Tarteka, ahoa coco olioarekin garbitzea ere gomendatu dit, mikrobiota, bakteriak eta flora hobetzen omen ditu. (Coco olioari buruzko informazio gehiago hemen). Pomelo zati bat jateko ere esan izan dit, c bitamina eta kaltzioa behar izan ditudanean.
-Era guztietako infusioak gomendatu dizkit gosaritarako (baita egunean zehar edateko ere), beharraren arabera: te kukicha, kuzu eta umeboshi izan zen hasiera-hasieran jarri zidana (ikusi hemen nola prestatu). Orain, oso gustura ari naiz hartzen, salbia, jengibrea, curcuma, pipermina eta limoi ura. Yogi tea delakoak ere ondo. Erromeroa, arto estigma, ezkaia, kamamila....
Hainbat aukera:
🥛Coco jogurta+ahabiak
+mugurdiak. Brasileko 2-3 intxaur. Coco olio koilarakadatxo bat +liho olio koilarakadatxo bat+liho haziak birrinduta+glutenik gabeko zereal puztuak (Cheerios delakoak gomendatu zizkidan. Harritu ere egin nintzen, baina antza, digestio egiten laguntzen dute). Elikagai hauei buruzko informazio gehiago hemen)
50 gramo arroz gorri edo beltz egosita+canela+jengibre hautsa+curcuma hautsa+sagar zatiak. Coco edo olo esnearekin irakin. (Arroz mota ezberdinei buruzko informazio gehiago hemen) Gosari hau oso egokia da lasterketa edo entrenamendu saio gogorren garaian.
Glutenik gabeko ogia, edo artobeltz krepak (errezeta hemen), ahuakatearekin eta oliba olioarekin.
🥛 Batidoa-irabiakia: brokoli zatitxo bat, apio zatitxo bat eta perrexila, liho olioa, Floradix eta ahabi zukua. Batido hau oso aproposa da niretzat anemiari aurre egiteko.
Bachimañako orratza
HAMAIKETAKOA
Ordutegiaren arabera, eta egindako ariketa fisikoaren arabera, hamaiketakoa egin izan dut, edo ez. Hemen, Itziarrek jarritako hainbat proposamen:
Indar ariketak eginez gero: arraultza-zuringoekin egindako tortila
Korrikaldi luzea eginez gero: yuca makilatxoak edo arbendola irinezko krepak, glutenik gabeko oloarekin, ahuakatea eta coco olio pixka bat
Fruta: mango, gereziak, ahabiak, mugurdiak...
Batidoa: olo esnea eta banana bat birrindu eta kanela pixka bat gehitu (oso goxoa geratzen da!).
Niri, orain bertan, oso ondo doakit brokoli batidoa hamaiketakoan hartzea.
Palas (atzean Balaitous)
BAZKARIA
Bazkaldu aurretik, baso bete ur, limoi-ur eta sagar-ozpin tanta batzuekin.
Entsalada: errukula, ardi-mihiak (kanonigoak), endibiak, rabanitoak, gazta begano pixka bat, ahuakatea, berakatz beltza, gomasio, arrautza egosia, olibak, patata egosia... Aliñoa: oliba olioa eta limoi ur pixka bat.
Menestra: brokolia, juka (oso ona hormonak orekatzeko), kalabaza, kalabazina, batata, ilarrak... eta odoloste zatitxo bat (anemiarentzat).
Haragi zuria edo arraina
Lekaleak oso noizbehinka
Arraultzak: bakailao edo perretxiko nahaskia, adibidez
Arroza barazkiekin (arroz integrala, gorria edo beltza)
Arroz pasta, dilista gorri, txitxirio edo ilarrena (beti gluten gabekoa)
Gavarnie
ASKARIA-MERIENDA
Hainbat aukera:
Te kukicha, limoi urarekin, curcuma eta jengibrea, askotariko infusioak..
Fruta: banana, sagarra, gereziak, fruitu gorriak, nektarinak...
Coco edo soja jogurtak
Sarrazeno krepak
Sandwich gaziak (glutenik gabeko ogiarekin): tahin, ahuakatea, humusa, indioilarra, berakatz beltza, arraultza egosia, urdaiazpikoa...
Sandwich gozoak: Ghee gurina berakatz beltzarekin, Manuka eztia...
Askotan nik neuk prestatutako pastelen zatitxo bat eramaten dut: sagar pastela, azenario pastela.. datilekin gozatuta
Oloa eta esnea, kanela eta limoi pixka batekin berotuta, oso goxoa geratzen da (arroz esne modukoa)
Sagar egosia edo sagar konpota
- Sagar budina: sagar bat egosi, gehitu arraultza bat eta jogurt eta olo pixka bat. Dena birrindu eta berotu. Kanela pixka batekin oso goxoa.
Aneto
AFARIA
Hainbat aukera:
Batata edo patata barazkiekin
Alga entsalada
Miso zopa arroz fideoekin
Barazki krema
Tortilak eta nahaskiak
Posets
Espigantosa ur jauzia
Fisiogenomica webgunean, informazio asko dauka Itziarrek. Tartean atal hau. Patologia edo gaitz bakoitzaren (errinitisa, alergiak, bizkarreko eta sabeleko minak, bihotzerrea, beherakoa, tentsioa, kolesterola, migrañak...) araberako dieta eredua aurkituko duzu bertan. Zalantzarik gabe, espezialistak zuzenean dieta finkatzea da onena. Baina honelakoek izugarri laguntzen dute, gutxi gorabeherako bat edukitzeko, hasteko, zer falta zaigun eta zertan huts egiten dugun jakiteko.
Mendia bezainbeste ez, baina elikadura ere zaletasun bihurtu zait azken urteetan. Jaki berriak ezagutu, probatu, errezetak bilatu, egokitu, lagunekin partekatu. Han eta hemen begiratu, etiketak irakurri eta aukeratu. Sinetsita nago, Euskal Herrian bezain ondo ez dela inon jaten, eta nik jaten ez ditudan jaki asko, zoragarriak direla. Baina nire kasuan hobekuntza handiak nabaritu ditut batzuk kendu eta besteak txertatuta. Dieta eredu asko daude: barazkijalea, keto dieta, beganoa... Niri Itziarrena doakit ondo, hain zuzen ere, ez delako eredu bakar batera lerratzen, neure beharretara egokitzen duelako. Esan nahi baita, esaterako, niri alberjiniak onik egiten ez badit ere, baliteke beste norbaitentzat onuragarria izatea. Eta abar. Espezialista on asko daude. Dieta aldatu nahi baduzu, espezialista on batengana jotzea da nire aholkua. Artikulu hau lagungarri izango zaizuelakoan, gogoratu... zer jan, hura izan!
Itziarrek argitaratutako liburu, artikulu eta bideo batzuk:
- Joseba Ezkurdia eta elikadura
- Kafea, zukua, garia eta azukrea