Menditxiki: Hernio Iturriotzetik

Powered by Wikiloc

 

Iturriotz leku estrategiko oso garrantzitsua izan zen XVIII. mendearen amaierara arte, barnealdea eta Gipuzkoako kostaldea lotzen zituzten bideen bidegurutzea. Mendeetan zehar, artzain, mandazain, gerrillari, kontrabandista, erromes eta mendizaleen igarobide izan den bentaren ondoko aparkalekutik abiatu gara. Eraikin zaharraren ezkerretik ateratzen den porlanezko bidetik, San Joan ermitaren ondora jaitsi gara.

 

San Joan ermita

San Joan ermita

 

Ermita honen lehen erreferentzia dokumentalak 1541 urtekoak dira. Ermitaren hormetako batean, inguruari izena ematen dion iturria dago (Iturri-hotz). Diotenez, ur hotzek sarnaren eta beste gaitz batzuen aurkako propietate sendagarriak dituzte. Iturriotzeko ermita Gipuzkoako ospetsuenen artean zegoen, bertan egiten zen ganadu eta erromeria azokagatik. Azoka hori 1728ko Villafrancako Batzarrek bertan behera utzi eta Aiara eraman zuten, San Esteban parrokiaren ondora.

Hernio eta Gazume mendigunearen inguruan zeuden Aia, Bidania, Goiatz, Beizama, Albiztur eta Errezilgo udalerriek pro indiviso partekatzen zituzten lurretan altxatu zuten ermita. Guztiak ziren San Joani eskainitako ermitaren jabe, eta bertan ospatzen zituzten beren batzarrak. Jabetza partekatu honi 1792an eman zitzaion amaiera, urte horretan, abuztuaren 11n, ermitaren profanazio larria gertatu ondoren, Iruñeko Eliza Auzitegiak santutxoa bihurtzea erabaki zuen. Lurrak herrien artean banandu zituzten eta tenplua, berriz, Aiaren eskutan geratu zen.

Oinplano angeluzuzena duen eraikinak, nabe bakarra, bi isuriko estalkia eta bi sarrera ditu. Ermita txiki honen barruko erretaula Juan de Arbiçak egin zuen 1608an. Bakuna, polikromatu gabeko egurrezkoa, erdian Gurutziltzatutako Kristoa dago, San Joan Bataiatzailearen irudi baten ondoan. Alboetan, San Roke eta San Inazioko bi tailu daude.

 

Maldan gora

Hernio gertuago

Zelatunera iristen

Ermitaren ezker aldetik igotzen den pista zabalean zehar, arrasto gorri eta zuriei jarraituz (GR- Gi 35), Sagaraingo lepo eta zelaietara heldu gara, izen bereko gaina apur bat ezkerrera utziz. Lepotik mendebalderantz jo dugu oso nabarmena den bidezidorretik aldapa txiki bat igoz. Bide erosoak bidegurutze batera eraman gaitu. Aurrera segi eta Herniora igotzeko makina bat mendizalek erabiltzen duten bide nabarmenetik Zelatungo lepoan dauden borden ondora iritsi gara. Gazume eta Hernio banatzen dituen lepo hau ezaguna da oso, ez bakarrik historikoki igarobide garrantzitsua izan delako, baita ere iraileko asteburuetan benta bihurtutako artzain-borden inguruan ospatzen diren erromeriengatik.

 

Zelatungo lepoan

Antonioren borda

Hamaiketakoa itzulerako utzi, eta, bordei bizkarra eman ondoren, erraz antzeman dugu Herniora zuzentzen den bidezidorra. Ez du galerarik. Altuera irabazten lagundu digun sigi-saga baten ondoren, erraz heldu gara Erniozaleak Kultur Elkarteak berreraikitako aterpetxora.

 

 

Tontorra gertu

Honen ondoan, Gurutze Zaharra izenez ezagutzen den gurutze  sendatzailea dugu. Gaur egun dagoen tokian baino lehenago tontorrean zegoen, baina tximista batek bitan zatitu eta gero, gaur egun dagoen tokira jaitsi zuten. Gurutzearen besoetatik burdinazko uztai batzuk daude, eta tradizioaren arabera, uztaiak gorputzetik pasaz gero, erreuma edo artrosia sendatzeko balio zuen.

 

Erniozaleak aterpea

Gurutze Zaharra

Gurutze Zaharreko uztaiak

Bideak bat-batean ezkerrera jiratu, eta, Hernioko gailurrera eramango gaituen azken maldari eutsi diogu.

 

Azken ahaleginean

Talaia bikain honek duen panoramika zabala da oso, eta  bertan dagoen orientazio mahaiak mendi, haran eta herrien izenak identifikatzen lagunduko digu.

Koadrilla ederra tontorrean

Gaztetxoak tontorrean

Tontorrean

 

Zelatunera igotzeko erabili dugun bide beretik itzuli gara, eta, Iturriotzera jaisteko, GR-35aren bide-seinaleek erakutsiko digute hartu beharreko norabidea. Gazume mendiaren magala zeharkatzen duen bide zabal eta erosoan zehar altuera erraz galdu eta gero, segituan Sagaraingo lepora jaitsi gara, Iturriotzko bentatik gertu.

 

Ikuspegiaz gozatzen

Beherantz

Iturriotzeko benta

 

Gipuzkoako kostaldea eta barnealdea lotzen zituen bide zaharrean kokatu dago. Bertatik, erromes, mandazain, kontrabandista, gerrillari eta bidaiariei zerbitzua emateko sortutako benta da. Gaur egun eraikin bakarra egon arren, XVII. mendearen erdialdean bi ziren zerbitzua ematen zuten etxeak. Bien artean zaharrena Iturriotz behekoa da, 1514koa  hain zuzen ere. Hasiera batean jabetza Aiako Kontzejuarena izan zen, baina 1822an, udalak saldu eta partikularren eskutan geratu zen. Bigarren etxea, Iturriotze goikoa, Asteasuko Kontzejuarena zen eta 1745ean erre eta desagertu egin zen.

Gaur egungo eraikinak, behekoa harlanduz sendotutako solairuarekin batera, beste bi solairu eta egurrezko teilatupea ditu. Fatxada da eraikinaren alderik nagusi eta nabarmenena. Egurrezko bibaldura margotuen artean baoak ageri dira, modu erregularrean banatuta. Egurrezko bilbadurako baserri zaharrak, karez margotutako gurutze babesgarriak erakusten ditu fatxadan.

Ramon Soraluce idazleak XIX. mendean utzi zuen idatziz Iturriotz baserrian belaunaldiz belaunaldi iraungo zuen ahozko tradizioa. San Inaziok bere bidaia bat Azpeitira itzultzean, prestatzen ari zitzaizkion omenaldiak eta probintzian piztu zuen ikusmina ezagututa, Azpeitiarako bide nagusia saihestu eta beste bide bat hartzea erabaki zuen, gau batez Iturriotz bentan atseden hartuz. Oraindik ere lo egin zuen gela omen dago (nahiz eta egungo egitura geroagokoa izan). 2002ko otsailaren 11n, Eusko Jaurlaritzak monumentu izendatu zuen, Sailkatutako Kultura Ondasuna.

Iturriotzeko benta

Iturriotzko bentako gurutzeak

Cuevas de los Moros (Corro)

 

     Esta semana os propongo visitar las cuevas de los Moros, en Corro, una corta excursión de menos de 1 km. ida y vuelta y sin apenas desnivel.

     Desde el aparcamiento del merendero ubicado junto a la carretera (coordenadas 42.871098, -3.166298) tomamos la pista hacia el este que enseguida vira al norte. A escasos 50 metros, un poste de señalización nos indica que debemos abandonar esa pista, que vira de nuevo al este, para seguir pon un humilde camino hacia el norte (coordenadas: 42.871423, -3.165422).

     En apenas 50 metros, junto a la pared rocosa, un nuevo poste indicador nos invita a tomar un sendero a mano izquierda (coordenadas: 42.872126, -3.165006). Poco después encontramos un cruce bien señalizado (coordenadas: 42.872488, -3.165717) donde tomamos el ramal derecho (ascendente)… ¡Y ya está! En pocos metros, un conjunto de cuevas excavadas en la roca forma un precioso paisaje que podemos explorar libremente. Su aspecto, en conjunto, me recuerda a Piedradura, el pueblo de Los Picapiedra.

     Son cuevas de la Baja Edad Media construidas por eremitas y usadas como templo, vivienda, para enterramiento y, más recientemente, incluso para el ganado. Se pueden apreciar los huecos para los marcos de las puertas, las ventanas, los vierteaguas e, incluso, para asentar el tosco mobiliario de madera interior. También las marcas dejadas por las rudimentarias herramientas con las que las excavaron.

     Disfrutad de la excursión y… ¡Hasta dentro de dos semanas!

 

NOTAS:

     Las coordenadas son WGS84 (EPSG:4326), el sistema en que se basa el GPS y el que usan muchas aplicaciones.

     Podéis ver el resto de las fotos y/o vídeos de esta ruta en https://pateandoalava.blogspot.com/2025/10/cuevas-de-los-moros-corro.html, junto a más de un centenar de excursiones más.

 

COSTA CABIROLERA . Techo de Barcelona. 12-8-25.

 

Costa Cabirolera, un nuevo techo en el saco.

Después de alcanzar el techo de Girona el Puig Pedrós, seguimos nuestro viaje con ganas de descubrir más rincones del Pirineo catalan. Pasamos un par de días disfrutando de la comarca de la Garrotxa, con sus bosques volcánicos y pueblos con encanto, antes de poner rumbo al  Parque Natural del Cadí-Moixeró y más en concreto al  refugio de Lluís Estasen, a los pies del majestuoso Pedraforca, donde nos esperan nuevas aventuras montañeras.

A la mañana siguiente descendemos desde el refugio hasta el mirador de Gresolet, disfrutando de las vistas sobre el valle.  Cogemos el coche y recorremos los 5 km. que nos separan del coll de Bassotes por  pista, en estado bastante decente para un coche normal, aunque en algún punto hay que pasar con cuidado, el coll es el  punto de inicio de nuestra ruta hacia el Costa Cabirolera. 

Desde el collado de Bassotes (1870 m.) comenzamos una nueva jornada de montaña, con la ilusión intacta y un objetivo claro,  alcanzar la cima del Costa Cabirolera (2604 m.), techo provincial de Barcelona y un nuevo paso más en nuestro proyecto de techos provinciales.

El sendero arranca decidido entre pastos de altura y vistas amplias...............

El repor completo en : https://covaloria.blogspot.com/2025/10/costa-cabirolera-techo-de-barcelona-12.html

PUIGPEDROS. Techo de Girona. 10-8-25

 

Desde Iruña ponemos rumbo hacia el Pirineo oriental. El viaje es largo, cruzamos carreteras y valles, dejando atrás montañas conocidas, con la ilusión de alcanzar un nuevo techo provincial que sumar a nuestro proyecto.  Poco a poco nos adentramos en la Cerdanya hasta llegar al pequeño pueblo de Meranges. Desde allí, una pista forestal nos guía entre bosques de pino negro hasta el refugio de Malniu. El entorno pronto nos atrapa, el lago, los prados, nos hacen sentir que estamos en un lugar especial, perfecto para iniciar nuestra aventura. El refugio de Malniu situado a 2138 m. y que aparte de refugio dispone se una gran zona de acampada junto al estany Sec, así como zona de barbacoas. 

Al amanecer emprendemos la marcha. Los primeros pasos discurren por senderos que atraviesan bosques y claros de montaña, con la frescura de la mañana como compañera. Poco a poco dejamos atrás los árboles y el paisaje se abre, hasta alcanzar el Collado de les Molleres, un auténtico mirador natural. Allí, con el Puigpedros al frente, sentimos que comienza de verdad la ascensión: la montaña nos espera y el reto está servido.

La subida final se hace exigente, entre rocas y laderas de alta montaña, pero la ilusión nos empuja hacia arriba. Y por fin, tras el esfuerzo, alcanzamos la cima del Puigpedrós (2.915 m), techo de Girona. Un hito más en el proyecto de los techos provinciales, pero sobre todo un lugar donde detenerse a sentir. El horizonte se abre inmenso: hacia el norte Andorra y la Alta Cerdanya, hacia el sur los valles que descienden al Pirineo oriental, y en todas direcciones el espectáculo de las montañas que parecen no acabar nunca............................

El repor completo en: 

https://covaloria.blogspot.com/2025/10/puigpedros-techo-de-girona-10-8-25.html

⛰️VIGNEMALE/PIQUE LONGUE 3299 mt.

 GAVE D´OSSOUE.  Aurrean daukagu  Vignemale mendigunea eta biharko helburua. Gaur, hemendik Baysellance aterpera. Urte asko dira ez garela bertan egon.

 Marmota ugari ikusi ditugu. Ossue sakaneko behekaldean.
 GURE IBILBIDEA HEMEN

Behorbarroteko hagina

 

Behorbarroteko hagina

Aiako aparkalekuaren ondoan dagoen Gurutze Santutxotik (Etxetxo) abiatu eta, San Esteban elizaren ondotik igaro eta gero, errepidera aterako gara. Bertatik metro batzuk ibili ondoren, Pagoetara zuzentzen den porlanezko pista hartuko dugu. Hirurehun bat metro bertatik egin, eta, lehen bidegurutzean, eskuinetik ateratzen den bide balizatua (SL-Gi 4003 eta PR-Gi 4001)  hartuko dugu (347 m, 10 min). Metalezko ate bat igaro eta, errepidearen paraleloan zabaltzen den bidezidorrean zehar,  erraz egingo dugu aurrera.

Ibilbidearen nhasierako xenda

Itsasoari begira

Gorabehera handirik gabe, Giltzarriturriko paraje hezeen ondotik pasa eta Burnigurutzeko bidegurutzera ailegatuko gara (390 m, 35 min). Gertu dagoen izen bereko behatokitik parkearen eta kostaren ikuspegi ederrak izango ditugu. Bidegurutze honetan dauden bi norabideen artean edozein aukeratu dezakegu, ibilbidea zirkularra da eta. Ezkerrekoa utzi eta eskuinekoa hartuko dugu, bide seinale zuri eta berdeek erakutsiko diguten norabidean. Ibilbidearen zenbait tartetan egurrezko mailak jarri dira mendizalearen ibilera errazteko.

Burnikurutzetako behatokia

Burnikurutzetako behatokia

Baso ederrean zabaltzen den bide zabalak Sagastizabal baserriaren ondora eramango gaitu (459 m, 50 min). GFAk 1956an, Foru Aldundiak Laurgaingo finkaren 500 hektarea erosi eta, hurrengo urtetan lur hauek basoberritu zituen arte, baserri honen inguruko lurrak lauagoak ziren, eta bertan, larreak, labore lurrak, baratzeak eta baserriari izena ematen dion sagastia zeuden. Horrela bakarrik ulertu daiteke baso trinko batean baserri honek duen kokapena. Baserria inguratu eta pistan barrena segituko dugu beste bidegurutze batekin topo egin arte. Aldapa txiki batek, itzulerako bidea erakutsiko digun beste bidegurutze batera eramango gaitu (534 m, 1 h 5 min).

Sagastizabal baserria

Sagastizabal baserria

Neberako Lizarra lepora doan bide balizatua (PR-Gi 4001) gure eskuinera utzita, ezkerretik marrazten den zidorretik jarraituko dugu Elutsaundiko pagadian barneratuz. Joan den mendeko 50eko hamarkadan, inguru honetako lur gehiena soilduta zegoen edo, behin eta berriz inausi egiten ziren zuhaitzak altxatzen ziren. Gerora, basoberritze politikak baso hauen biziberritzea ekarri zuen. Baso artean zabaltzen den bidetik berehala iritsiko gara Behorbarroteko haginaren ondora (520 m, 1 h, 15 min).

Behorbarroteko hagina

Behorbarroteko hagina 

“Behorren leku” honetako magaletan barreiatzen den basoa mistoa da. Bertakoak diren pago eta astigarrekin batera, izei gorria ikus daiteke, eta, horien guztien itzalpean bizirauten duten haginak ditugu. Paraje honetan espezie honetako ale bikain batzuk ikus  ditzakegu. Parkean ikusiko ditugun hagin populazioak gazteak dira oro har, hala ere, Iberiar penintsulan populazio dentsitate handienetakoa dela esan daiteke. Dentsitatea handia izan arren, Pagoetan espezie horretako hagin gehiago badaude ere, adinari eta tamainari dagokienez ez dago horrelako besterik, Behorbarroteko hagin honek 200 urte baino gehiago ditu.

Hagina (Taxus baccata) zuhaitz berezi eta ederra da. Oso mantso hazten da eta bizitza luzea izaten du eskuarki. Kasu batzuetan 20 metroko altuera izatera heldu badaiteke ere, askotan zuhaixkaren itxura izan ohi du. Bere egurra oso gogorra da eta historian zehar erabilera mota asko izan ditu. Penintsulako iparraldeko lurralde askotan, euskaldunak barne, hagina zuhaitz sakratutzat zuten eta gure herriko mitologiari lotuta egon da. Elezaharren arabera, euskal gerlariek erabiltzen zituzten geziak, haginetik ateratako pozoiez bustitzen zituzten eta preso hartu eta hil aurretik, zuhaitzaren fruituetatik lortzen zuten narkotikoa hartzen zutela esan ohi da.  

Sagastizabalgo elur-zuloa

Aiako hagin zahar hau atzean utzita, xendatik jarraituko dugu pista zabal batera jaitsiz. Kilometro erdi bat bete beharko dugu Sagastizabaleko pagadira heldu eta honetan dagoen elur-zuloaren ondora iristeko (513 m, 1 h 25 min). Egitura hauek Euskal Herri osoan agertzen dira, baina izen desberdinez ezagutu ohi dira: elur-zulo, izoztegi, hormagune eta elurtegi. Hemen ikusiko dugun elur-zulo honek aspaldi galdu zuen bere estalkia, eta, orain ikus daitekeena egituraren oinarria besterik ez da. Zulo hauetan gordetzen zen elurrak luzaroan irauten zuen, batzuetan ekainera arte, eta beharren arabera, inguruan zeuden auzo eta herrietara eraman ohi zen.

Azkorteaitzeko faila

Gure ondarearen parte den egitura berezia atzean laga eta beste kilometro bat bete beharko dugu Azkorteko haitza dagoen hagin basoaren ondora heltzeko. Haitzaren haustura nabarmena duen haitz hauetan, Pagoetako hagin-basorik garrantzitsuenetako ikusi ahal izango dugu, gune harritsuetan bizirauten duten tamaina eta adin desberdinetako haginak (488 m, 1 h 40 min). Faila geologiko bereziaren azpitik jaitsi eta bidezidor balizatuak Burnigurutzeko bidegurutzera eramango gaitu (390 m, 1 h 50 min). Abiapuntura itzultzeko tenorean, hasieran Aiatik honaino egindako bidetik beteko dugu (306 m, 2 h 15 min) 

Klikatu hemen ARGAZKIAK ikusteko

https://askemikel.blogspot.com/2025/10/behorbarroteko-hagina.html

Powered by Wikiloc

Ferrata de Pancorbo K3 (Burgos)

 

Bella ferrata rodeada de agujas pétreas con muchos pasos de roca, 5 puentes y una tirolina opcional en un entorno incomparable entre muros verticales y aéreos. Se inicia junto al aparcamiento antes de entrar en el pueblo con un cartel indicativo. Una subida sencilla y continua nos lleva a una travesía hacia la izquierda que no da tregua con un par de desplomes bien llevaderos.

Paso elegante de roca y delicado.

Puente colgante en un entorno increíble.

Bonito espolón rocoso tras pasar el puente.

Puente de palillos. Ideal para “aspirantes a trapecistas”, te obliga a poner toda tu atención en manos y pies. Incómodo. Un infierno…! Mucha propiocepción y estabilidad. Hay que colocarse mirando para el exterior y colocar el disipador por encima de las cadenas, se ve enseguida porque no puedes avanzar de otra forma (Yo no puse baga larga pero es una opción según la largura del disipador).

Puente mono sin dificultad

Un paisaje y entorno magnífico.

Puente de balancines

Puente tibetano y último. A la salida nos encontramos un paso aéreo desplomado de grapa para manos y pies con roca con cambio de disipador que atrapa toda nuestra atención.

(Foto de la grapa cedida por Crhistian Pau, Montañas de Camille)

Seguimos con una subida de un muro espolón que te escupe a la izquierda con grapas. Justo donde termina la ferrata y bajas las grapas se inicia la tirolina. A penas pueden estar dos personas. De forma que si no quieres tirarte por la tirolina, porque es opcional, debes esperar a que se vayan tirando los demás antes de poder bajar. En mi opinión, debería estar separado para no tener que esperar. Nosotros esperamos a que 12 personas se tiraran porque iban en grupo con guía. Estamos antes el turismo de ferratas…!!

Punto donde se tiran de la tirolina y desde donde se desciende. 

Tirolina entre rocas

 Continuamos con una bajada de roca con grapas y cadenas.

En unos minutos por pista ya estamos en el punto de partida.

Como opción cercana podemos visitar el castillo de Santa Marta s IX construido en una cresta rocosa o subir a la cima del Castillete 1.08 m desde Pancorbo 632 m donde estaba el Fuerte de Santa Engracia s XVIII.

https://es.wikiloc.com/rutas-via-ferrata/via-ferrata-de-pancorbo-k3-pancorbo-burgos-by-rocjumper-232358659

Esquema de la ferrata

Del 1 de febrero al 31 de julio la ferrata estará cerrada por anidación de aves.

Otras ferratas cercanas:

Tobera K3

https://pyrenaicablog.blogspot.com/2025/09/ferrata-de-tobera-k3-burgos.html

Silanes. Cuestacer K3+

https://pyrenaicablog.blogspot.com/2025/09/ferrata-cuestacer-k-3-silanes-burgos.html

Miraveche-Silanes. 

https://pyrenaicablog.blogspot.com/2022/05/ferrata-miraveche-silanes-burgos.html