Menditxiki: Las Cañas urmaela

 

Behatokia

Las Cañas urtegia izeneko Kontserbazio Bereziko Eremuak 178 hektarea ditu luze-zabaleran, eta Vianako hirigunetik oso hurbil dago, Errioxarekiko mugan. Tokiari Salobre urtegia ere erraten zaio, paraje horren izena baita. XVI. mendean sortu zen, Pedro Sáez de Viguerak alorrak ureztatzeko urmael bat egin zuenean. Gero, Udalaren jabetzapera pasatu zen. XIX. mendearen akaberan, Vianako Udalak toki horretan bertan urtegi bat eraiki zuen (“Pantano Viejo” edo urtegi zaharra), eta 1944an urtegi berria erantsi zitzaion, biak ere erdiko dikeak bereizita.

Las Cañas urmaela

Las Cañas urmaela

Las Cañas aintziraren sakonera nekez da hiru metrokoa, eta 80 hektareako azalera dauka. Lurpeko urek, euri-urek eta, batez ere, Longar errekak, elikatzen dute hezegunea. Horri esker, urtean, batez beste, 0,7 hm3 ur izaten ditu.

Behatokia

Lekuak balio handia ematen dio inguru horretako ingurumenari, bai eta oro har Nafarroari ere, eta gainera, hasierako xedea betetzen du, Vianako nekazariak urez hornitzen baititu bi ureztapen-irteeren bidez; bana urtegiko. Beste urtegi batzuek bezala, honek ere higadura kontrolatzen laguntzen du. Logroñotik hurbil dagoenez, presa handiei buruzko Errege Dekretuan dago sarturik. Dekretuak, zehazki, horrelako azpiegituren uholde-arriskuak arautzen ditu.

Behatokia

Bidegurutzea

Las Cañasek gehiago iduri du berezko aintzira bat urtegi bat baino, hainbat arrazoi direla medio: urtegiaren forma irregularra delako, eta inguruan lezkak, ihiak, milazkak eta bazkalekuak dituelako. Izugarria da landareetan eta animalietan duen aberastasuna. Hori dela eta, 1996an, nazioarteko garrantzia duten hezeguneen artean sartu zen, Pitillasko Aintzirarekin batera.

Hegaztiak

Hemen, koartza hauskarak hazten ditu kumeak (metro eta erditik gorako hego-zabalera dauka), bai eta koartza gorriak ere; bigarren hau ez da lehenbiziko hori bezain handia eta ardo-kolorekoa da. Txori zezena koartza-espezie mehatxatua da Nafarroan eta Iberiar Penintsulan. Negu batzuk aintziran ematen ditu edota geldialdia egiten du migrazio garaian, baina nekezago ikusiko dugu, herabetia baita, eta lumaje arrea du; beraz, aise ezkutatzen da lezkadian..

 

Klikatu hemen ARGAZKIAK ikusteko

https://menditxiki1.blogspot.com/2024/09/las-canas-urmaela.html

Powered by Wikiloc

Castillo de Astúlez

 

      Esta semana os propongo visitar las ruinas del castillo de Astúlez, una corta excursión de unos 2km. ida y vuelta y menos de 100 metros de desnivel.

     Desde Astúlez (coordenadas 42,881912, -3,087280) tomamos en dirección noroeste hasta la salida el pueblo (coordenadas 42,882359, -3,088203), donde una señal que nos indica una PR (marcas amarillas y blancas). Continuamos hacia el noroeste siguiendo el camino como nos marca la señal. En el punto 42,885373, -3,091651, nada más cruzar bajo una línea eléctrica, nos encontramos un cruce y una nueva señal que nos indica que tenemos que tomar el ramal a mano derecha, que nos deja justo detrás del castillo.

     En el punto 42,884835, -3,088791 abandonamos en camino a mano derecha por un sendero que rodea la peña sobre la que se asienta el castillo. A unos 50m encontramos la senda de acceso al castillo (coordenadas 42,884329, -3,088614). La entrada, por un hueco en el muro, nos da acceso al patio de armas totalmente cubierto de altas hierbas y matojos; aun así, es de los castillos mejor conservados de Álava.

     En frente tenemos la torre del homenaje, a la que no hay manera sencilla de entrar. El único acceso es una puerta elevada a la que en tiempos llegaba una escalera de la que se ven las marcas en la pared. De todos modos, desde una estrecha gatera podemos ver el interior, también cubierto de maleza.

      Junto a la torre del homenaje encontramos los restos del aljibe, donde almacenaban el agua tan necesaria. Ya solo queda disfrutar de las vistas de Astúlez y del precioso valle donde se asienta. ¡OJO!: no recomiendo rodear la peña atravesando la estrecha grieta en su base en la cara sur; diversos carteles advierten del riesgo de caída de piedras.

     Disfrutad de la excursión y… ¡Hasta dentro de dos semanas!

NOTAS:

     Las coordenadas son WGS84 (EPSG:4326), el sistema en que se basa el GPS y el que usa Google Maps (podéis copiarlas y pegarlas directamente en Google Maps tal como están escritas).

     Podéis ver el resto de las fotos y/o vídeos de esta ruta en https://pateandoalava.blogspot.com/2024/10/castillo-de-astulez.html, junto a varias decenas más de excursiones.

Mont Blanc

2012ko uztailaren 12an elur jausi ikaragarria izan zen Mont Maudit-en (Mendi madarikatua), Mont Blanc mendigunean. 9 alpinista hil ziren. Ni BBKLivera joatekoa nintzen, EITBko albistegietarako lan egitera. Gogoan daukat albistegietako arduradunaren deia: -Ainhoa, joan nahi duzu Chamonixera, Mont Blanceko istripuaren berri ematera? Zalantzarik gabe eman nion baiezkoa. Kontzertuetarako prest neukan larruzko jaka erantzi eta, ziztuan prestatu nuen mendirako maleta. Hura izan zen nire lehen bidaia Chamonixera. Ordutik, urtero-urtero joan naiz Alpeetara. Alpinismo txikia egitera, eskiatzera, mendi lasterketak ikusi edo haietan parte hartzera.

4 urte geroago, antzeko egoera errepikatu da. Irailaren 12an, arratsalde erdian etorri zitzaidan albistegietako arduraduna: “-Proposamen bat daukat zuretzat. Joango zinateke, Mont Blancera erreportajeak egitera? -Oraintxe, bertan, nagoen moduan.” Horixe erantzun nion. Handik bi egunera abiatu ginen Chamonixera, kameralaria eta biok. Bidaiaren abiapuntua: urtetik urtera gero eta ohikoagoak diren istripuak. Helburu nagusia: ahalik eta lekukotza gehien jasotzea, ahalik eta irudi onenak grabatzea, erreportaje sorta bat egiteko. 12 urte geroago, Mont Blanceko istripuen berri ematera joan naiz berriro Chamonixera. Nire 18. bidaia izan da Alpeetara. Eta hango albisteak onak ez izan arren, 18 bidaietan bezain maiteminduta itzuli naiz etxera.

4808 metro, Europa ekialdeko eta Alpeetako mendi garaiena. Mont Blanc munduko mendi jendetsuenetakoa da. Urtero 20.000 lagun baino gehiago saiatzen dira gailurrera iristen, gehien-gehienak udan. Egunean, 300 bat lagun, Italia eta Frantziako bide ezberdinetatik. Txanponaren bestaldean, istripuak. Heriotza gehien pilatzen duen mendietako bat da. Urtero 100 bat lagunek galtzen dute bizia, eta uda da sasoirik latzena. Aurtengo udan 11 mendizale hil dira, tartean bi gipuzkoar, Mont Blanc du Taculetik jaisten ari zirela. Fabio Levi katalanak 15 bat urte daramatza Mont Blancen gidari: “Azken berriek diotenez hiru gazteak Mont Blanc du Taculeko bide arruntetik igo ziren. Antza denez, jaitsieran, leku ezegonkor batean egin zuten bilera, huts egin zien, eta hiru lagunetako bi, erori egin ziren, Jervasutti korridorera erori ere”. Abuztuaren 22a zen, eta euskal mendizale komunitatea lur jota utzi zuen albisteak.

Zergatik, ordea, horrenbeste istripu Mont Blancen? Michel Gonzalez aragoiarrak 20 urte daramatza gidari lanetan, Chamonixen bertan bizi da: “mundu guztiak igo nahi du Mont Blanc, jendetza dabil azken urteetan. Horrez gain, udako beroaren ondorioz, baldintzak ez dira onenak izaten. Koktaila beldurgarria da.” Gonzalezen arabera, klima aldaketaren ondorioz, urtaroak asko ari dira aldatzen Mont Blancen, eta gidari batzuk uko egiten hasi zaizkio abuztuan gailurrera igotzeari. Eta are gehiago, ez dute gaizki ikusten neurriak hartzea igoerak mugatzeko. Bide arruntetik igotzeko, esaterako, 2019tik ezinbestekoa da bi aterpetxeetako batean, Gouterren edo Tete Rousen lolekua hartzea (120 plaza dauzka lehenengoak, 72 bigarrengoak). Garai batean Gouter inguruan modu librean kanpatu zitekeen, baina hainbat mendizale hil ziren hipotermiak jota eta, orduan hartu zuten neurria. Gonzalezen hitzetan, “bide arrunteko murrizketek eragin argia izan dute istripuak murrizteko”.

Ertz zorrotzak, eskalada pikoak, glaziar amaigabeak eta arrakala sakonak. Haizea, elurra eta hotza. Mendiak arrisku objektiboak dauzka eta istripu batzuk zorizkoak dira, baina arduragabekeria eta prestakuntza falta ere badaude faktoreen artean. “Batzuetan egoera negargarriak ikusten ditugu mendian. Ikaratu egiten gara mendizaleak sokan nola doazen ikusita. Bat eroriz gero, denak erortzeko moduan”, dio Gonzalezek. Eta gaineratu du, garaiak asko aldatu direla: “garai batean jendeak ez zeukan material onik, baina esperientzia edo jakituria bai. Orain mendizaleak moda-modako arroparekin eta materialarekin doaz, baina askok ez dakite kranpoiak edo pioleta nola erabiltzen diren ere”. Iritzi berekoa da Levi: “bezeroek dirutza ordaintzen dute Mont Blanc igotzeko, baina prestatu gabe etortzen dira asko, ezer begiratu gabe. Interneten munduko mendi hilgarrienak bilatuz gero, Mont Blanc agertuko da, baina askok ez diote jaramonik egiten”, gaineratu du. Eukeni Soto bizkaitarrak ere uda osoa egin du Chamonixen gidari: “Mont Blancera igotzen den jendea ikusita, ulertzen dut murrizketak jartzea. Orain gutxi pertsona bat ikusi nuen, azken ertzean, korrika egiteko kranpoiekin. Irrist egiten zuen etengabe, ezin zion zutik eutsi”, esan du harrituta.

Istripu kopuruak gora egiten du urtez urte, eta aurtengo udan ere, erreskate taldeek erruz izan dute lana. Oso ohikoa da helikopteroa Mont Blanc inguruan hegan ikustea. Etengabe arakatzen dute mendigunea. 5 eta 20 minutu artean behar izaten dituzte istripuaren gunera iritsi eta zaurituekin haranera itzultzeko. Gendarmeen erreskate taldea eta Babes Zibila elkarlanean aritzen dira Mont Blanc inguruko istripuetan. 40 bat profesional dira, gehien-gehienak goi mendi gidariak. Urtean 1400 bat irteera egiten dituzte, egunean gutxienez erreskate bat. Zalantzarik gabe uda izan ohi da mugimendu gehieneko sasoia, egunean 6-7 erreskate ere egiten dituzte. “Beti bezala lan handia izan dugu, baina egia da uda honetan hildako asko izan direla”, esan digu Emmanuelle D’Alalek, Babes Zibileko buruak. Oraingoan, bi britainiar gazte dakartza helikopteroak. Mont Blancetik behera zihoazela, Tete Rouse aterpetxean jada, lagunak irrist egin du, 100 bat metro erori da eta sekulako kolpea hartu du. “Kolpe handia hartu du baina onik dago, eta erreskate taldea zoragarri portatu da. Oso azkar eta profesional hartu gaituzte”, azaldu digu gazteak.

Mont Blanc tontorra milaka mendizaleren ametsa da. Ander Orokieta eta Miguel Tanco nafarrek aurten egin dute Pirinioetatik Alpeetarako jauzia. Gailurretik jaitsi berritan harrapatu ditugu: “Pirinioetan asko ibili gara eta Mont Blanc gure kabuz egitea bururatu zitzaigun baina, horrenbeste istripu izan direla ikusita, mendi gidaria hartu dugu, eta bete-betean asmatu dugu”, dio Orokietak. Bide arruntetik egin dituzte igoera eta jaitsiera. “Haize gogorra izan dugu, izugarrizko haizea, eta oso jende gutxi igo gara gailurrera. Izotz plaka batzuetan larri ibili gara une batean”, aitortu du.

Gouter eta Tête Rousse aterpetxeetako bidea da Mont Blanceko bide arruntena eta jendetsuena. Batzuek egun bakarrean igo eta jaisten dute mendia, baina 2-3 egunean egitea da ohikoena. Bide arruntak ez dauka eskalada teknikorik, baina baditu kontuz igaro beharreko tarteak. Bolatoki ezaguna, esaterako. 100 metroko inbutu horizontala da, minutu terdian zeharkatzen da, baina “heriotzaren korridorea” esaten diote udan etengabe erortzen direlako harriak. 1990 eta 2017 urteen artean ehun lagun baino gehiago hil ziren pasagune honetan. Mendi gidariak gauez eta ordu hotzenetan igarotzen saiatzen dira. Tunel bat egitea, sare metaliko bat jartzea... Puntu beltza saihesteko, hainbat ikerketa daude mahai gainean, baina oraingoz, ez dago ezer erabakita.

Mendizaleen informaziogunea da mendiko etxea. Jendetza eta mendiko istripuak gora egiten ari zirela ikusita, 1972an sortu zuten. Bertan dago Le Chamoniarde, mendiko prebentzio eta segurtasun elkartea. “Informazio bila etortzen dira mendizaleak hona. Eguraldiaz eta mendiko baldintzez galdetzen digute, eta batzuetan, ez igotzea gomendatu behar izaten diegu”, dio Antoine Loupostek, Mendiko Etxeko arduradunetako batek. Orain bi urte, esaterako, 10 gradu ere neurtu ziren tontorrean eta Chamonixeko gidariek uko egin zioten Mont Blanc bide arruntetik igotzeari. Italiako bide arruntean dagoen aterpetxea ere, Gonella, itxi egin behar izan zuten ur faltagatik eta glaziarraren egoera negargarriarengatik.

Oro har, Alpeetako glaziar guztiak daude atzeraldian. Mer de Glace harri itsaso lehor bat da egun, baina orain 10 urte, elurra eta izotza zeuzkan. Urtean 5 metro galtzen ditu sakoneran eta 30 metro luzeran. Adituen ustez, erabat desagertuko da 2050erako. Igor Irazusta hernaniarra goi mendi gidaria da eta Vallorcinen bizi da duela urte batzuetatik. “Orain dela urte batzuk, Mer de Glace osorik jaisten genuen eskiatzen, Chamonixeraino bertaraino, egun oso zaila da horretarako baldintzak egotea”, esan digu kezkatuta. Glaziarrek izugarri sufritzen dituzte masifikazioa eta klima aldaketa eta neurri guztiak dira lagungarri. Sinpleenak ere bai. Teknikariek oihalekin estaltzen dute Mer de Glaceko izotza, eguzkiak urtu ez dezan. Elurra gero eta urrunago dago eta azken urteetan eskailerak eta teleferiko bat eraiki behar izan dituzte glaziarrera iristeko. Mer de Glaceko izotz kobazuloa turismo erakargarri handia da, urtero 500.000 bisitari baino gehiago jasotzen ditu. 1946an sortu zuten lehen aldiz baina klima aldaketaren ondorioz, urtero egokitu behar izaten dute. Orain bi urte erabat desagertu zen kobazuloa eta berri bat eraiki behar izan dute.

Bossonseko glaziarra ere atzeraldi betean dago. Mont Blanc mendiguneko glaziar handiena eta garaiena da. 4000 metroan sortzen da eta garai batean Chamonixeraino bertaraino iristen zen, 1000 metroraino. Egun 2000 metroan amaitzen da haren mingaina.

Klima aldaketaren beste adibide bat harri erorketa izugarriak dira. Dru pirámide ikusgarriari, esaterako, zati handi bat falta zaio. Lur azpian dagoen izotza da permafrosta. Tenperaturak gora egitean urtu egiten da eta erorketak sortzen dira. Eñaut Izagirre glaziologoak urteak daramatza Mont Blanc inguruko glaziarrak ikertzen. “Tenperaturak igo ahala, permafrosta urtu egiten da, hormak desengonkortu eta arroka erorketak gero eta ohikoagoak dira”, azaldu du. Ikertzaileek aspaldi jo zuten alarma. 2100. urterako egungo izotz-bolumenaren herena baino ez da geratuko kasurik onenean.

10.000 biztanleko herria da Chamonix baina ibar osoan 82.000 loleku daude. Alpinismoa, eskalada, neguan eskia, parapentea eta mendi lasterketak. Turismoak %2 egiten du gora urtero. “Turismoak ez du oraindik gainezka egin. Egia da ibarrean jende asko dagoela, baina ez horrenbeste mendian. Ez dugu uste ingurune naturala arriskuan dagoenik”, dio Nicolas Durochat, Chamonixeko turismo bulegoko buruak. Chamonix haraneko ekonomia jarduera nagusia da mendiko turismoa, 10 lanpostutik zazpi, eta miloi terdi euroko ekarpena urtean.

Orain 60 urte, Chamonixeko orratz enblematikoan eraiki zuten Aiguille (eguil) du Midi begiratokia. Europako begiratoki garaiena, 3810 metroan, mendizale askoren abiapuntua eta milaka turistaren erakargarria. Udan 5000 lagun inguru igotzen dira egunero, Mont Blanc eta inguruko menditzarrak bertatik bertara ikusteko. Teleferikoak egun osoz aritzen dira atzera eta aurrera. 20 minutu eskasean milaka mendizale eta bisitari eramaten dituzte Chamonixetik bertatik, 1100 metrotik, ia

4000 metrora. 360 graduan Mont Blanc mendigune osoa ikus daiteke, Frantzia, Italia eta Suitzako gailurrak. Aterpetxeak, glaziarrak eta seracak, eskegita gelditzen diren izotz bloke-ikaragarriak. Inork ez du geratu nahi kristalezko kutxan argazkirik atera gabe. 1000 metrotik gorako amildegia azpian. Montenverse gunea da Chamonixeko beste turismo erakargarri nagusia, ia 2000 metroan. Kremailera tren gorri ezagunak milaka turista eta mendizale eramaten ditu egunero bertara. Mer de glace glaziarra, izotz kobazuloa eta lau mila metrotik gorako hamaika orratz. Espedizio askoren abiapuntua, eta turisten paradisua.

Masifikazioa, klima aldaketaren ondorioak eta prestakuntza falta daude istripu askoren oinarrian. Igoera ondo prestatzea ezinbestekoa da Mont Blanci ekiteko, eta erreserbak urtebete lehenago egitea gomendatzen dute gidariek.

Harri Kulunka

Harri Kukunka

Alba eta Hargibel mendien tontorrak lotuko ditugu ibilbide honetan eta horretarako Beartzun auzoraino joango gara. Aldudetako lurrekin muga egiten duen mendiaren gandorrean ibiliko gara eta oso berezia den Harri Kulunka izeneko harritzarra bisitatuko dugu. Paraje eder hauetan, pagadi trinko eta ederretan murgilduko gara eta goiko belazeetan ibiliz, gure begien gozamenerako izango den ikuspegi zabala agertuko zaigu. Isiltasuna nagusi den inguru hauetan naturak bere aurpegirik dotoreena erakutsiko digu.

Baztango Beartzun auzotik abiatuko gara PR-NA 3 ibilbide balizatuaren marra zuri eta horiek erakusten diguten norabidean. Tarte txiki batzuetan izan ezik, aldapak ez du atsedena hartzeko aukerarik ematen eta azken baserria atzean utzi eta gero, pista zabalak pagadian murgilduko gaitu.  Ordubete eskas beteko dugu Belaungo leporaino igotzeko eta bertatik Aldudetako ikuspegi ederra izango dugu. Puntu honetan, Berderitzeko lepoa aldera zuzentzen den bide balizatua utzi eta Eihartzeko kaskoa inguratzen duen bide nabarmenetik igotzen jarraituko dugu. Gertu ikusiko ditugu mugarriak eta aurrez aurre dugun Hargibeleko tontor aldera zuzentzen den aldapa pikoari aurre egingo diogu. Gora heldu aurretik, eskuin aldera jo eta Harri Kulunka izeneko harritzarraren ondora gerturatuko gara. Bere ezaugarririk nagusiena kili-kolo dagoen harri bat izatea da, bera baino txikiagoa den beste bloke baten gainean kulunkatu egiten baita. Hargibel menditik askatutako harearrizko bloke handi bat besterik ez da eta bere neurriak hauek dira: 4 metroko luzera, 3,65ko zabalera eta 1,40ko altuera. Bere perimetroak ia 12 metro neurtzen ditu eta masa 50 tonaren inguru. Beraren gainean jauzi eginez gero, nola kulunkatzen den ikus daiteke. Elezaharren arabera, Erroldanek Autza menditik jaurtitako harria omen da.

Harritzarra atzean utzi eta tontorreraino igoko gara eta segidan, lepora jaitsiko gara Albako tontorrera igotzeko dugun bide belartsutik aurrera eginez. Zaguako gainetik, altuera poliki irabazten jarraituko dugu azken metroak harlauzez betetako bidetik osatuz. Tontorrean, erpin geodesikoa eta metalezko baserri bat buzoi modura. Tontor honek ez du inguruan trabarik egingo dion beste gailur edo mendirik eta horregatik merezi du tarte bat hartu eta paisaiak eskaintzen digun ikuspegiaz gozatzea.

Zintzurra freskatu eta Urbilloko lepora jaitsiko gara. Hasiera deserosoa gertatuko zaigu, baina laster pagadira heldu eta erraz ailegatuko gara lepora. Aurrez aurre dauden Larrabeltzeko haitzak inguratuko ditugu eskuin aldetik zabaltzen den pista zabaletik eta laster altuera jaisten hasiko gara Ixtiko lepora iristeko. Lizardiko haitzera zuzentzen den bidea ezkerrera utzi eta eskuin aldetik jaisten den pista zabala hartuko dugu. Bidea oso erosoa da eta beheko aldera iristean, erreka gurutzatu eta pista zabaletik segituko dugu. Berriro erreka ondora heldu baino lehen, pista hau utzi eta aurrez aurre ikusiko dugun bide zaharra hartuko dugu Agerrealdeko bordaren ondoraino. Xenda nabarmenetik errekara jaitsi, hau gurutzatu eta malda txiki bat igoko dugu ibilgailua utzi dugun lekura heltzeko.