Menditxiki: Atxorrotx

 

Gipuzkoako hego mendebaldeko muturrean, Araba eta Gipuzkoa arteko mugan, dagoen herri txiki honetan eman diogu hasiera gaurko ibilaldiari. Erdi Aroko herria da, 1331an lortu baitzuen Hiri Gutuna Alfontso XI.a Gaztelako erregearen eskutik. 1374tik aurrera eta 120 urte luzez, Oñatiko Gebara kondearen mende egon zen 1496an Gipuzkoako Batzar Nagusietan eserlekua berreskuratu zuen arte. Hirigunearen edertasunak garai bateko ospea eta bizimodua irudikatzen ditu. Erdi Aroko hirigunearen ezaugarriak ditu eta herrian sartzeko zeuden zazpi ateetatik, gaur egun bost ikus daitezke harresiarekin batera. Hirigunean ilaratan antolatutako etxeen artean, San Millan eliza eta “as de copas” deritzon hamabi tutuko iturria daude. Bere izenak garbi erakusten duen bezala, Leintz-Gatzaga jarduera ekonomiko zehatz baten inguruan sortu zen, gatzaren industriarena alegia. Mende askotan zehar bizitzaz gain, aberastasuna ere ekarri zion jarduera honek hiribilduaren sorrera ekarri zuen. Herritik gertu Dorletako Santutegia dago. Garai batean herriaren eta gatzaren produkzioaren babesteko erromatarrek eraikitako gaztelua, Donejakue bideko erromesen ostatu bihurtu zen ondoren.

 

PR-Gi 36ari dagozkion bide seinale zuri eta horiak jarraituz, lehen metroak aldapan behera beteko ditugu eta eskailera batzuk jaitsi ondoren, puntu erdiko zubiaren gainetik Deba ibaia gaindituko dugu Bengoerreka atsedengunera heldu aurretik. Lurrezko bidea jarraituz, Santa Columba ermitaren ondora iritsiko gara eta gertu gatz museoa.

 

Mende askotan zehar gatza izan da Leintz-Gatzagako bizigarria. “Urre zuria” deitua izan den honek herria sortzeaz gain izena ere eman baitzion. Gatz-iturria herritik 250 metrora dago, garai batean herria eta gatz-produkzioa zaintzeko erromatarrek eraiki zuten Dorletaren ondoan (egun santutegia da). Leintz-Gatzagak duen klima hotz eta hezeagatik ezinezkoa egiten zitzaion gatza lortzeko beste zenbat lekutan erabiltzen zuten lurrinketa-sistema erabiltzea eta bakarrik suaren bidez ur gazia berotu, likidoa lurrindu eta gatza lortzen zuten. Gaur egun, herriak bere iragana berreskuratu eta museo monografiko bat zabalik du. Museo honek gatzaren ustiapenaren bilakaera erakusten du eta mineral honek izan duen garrantzia ulertzen laguntzen digu, Burdin Aroan hasi eta 1972ra arte, itsasoko gatzaren konpetentziak ixtera bultzatu zuen arte. Museoak lau garai desberdinetan banatzen du gatzaren ustiapenaren historia: Burdin Aroa, XVI. mendeko dorlak, XVIII. mendeko putzupada-gurpila eta XX. mendeko industri aroa. Puntu honetan ibilbidea PR-Gi 37arekin bat egiten du Dorletaraino. Aldapa labur eta pikoak berehala utziko gaitu santutegiaren ondoan. Bertako Ama Birjina txirrindularien zaindaria da.

Santutegia atzean utzi bezain pronto, ibilbidea bitan banatzen da, eskuin aldetik Deba ibaiaren sorburura joango ginateke (PR-Gi 37) eta ezker aldetik, aldiz, Atxorrotxera. Azken honi heldu eta lehen maldak gainditu ostean, Olaun Beheko baserriaren azpi aldetik igaroko gara. Gi-627 errepidearen azpitik pasa eta porlanezko pistatik Olaun Erdiko eta Goikora helduko gara. Gaztainondo eta haritzen artean beteko ditugu hurrengo metroak. Artabila baserria ezker aldera utzita, bide seinaleek erakusten diguten norabidean aurrera joko dugu. Bide zabala eta erosoak bidegurutze baten aurrean utziko gaitu eta bertan norabide desberdinak erakusten dituzten metalezko seinaleak. Gertu izango dugu helmuga eta lurrezko pistan barrena berehala iritsiko gara Leintz bailara osoa menderatzen duen tontorraren oinera. Ondo zaindutako bidetik XVI. mendekoa den Santa Kurutz ermitara igoko gara eta goian aztarnategi baten arrastoak ikusiko ditugu. Bertan Erdi Aroko materiala aurkitu dute eta Nafarroako Erresumaren gaztelua izan zenaren lekuan ermita dago orain, bertatik igarotzen baitzen defentsa lerroetako bat. 1.200. urtean Gipuzkoa Gaztelara pasa zenean, gipuzkoarrek gaztelu hau Alfonso VII.ari eman zioten. Maiatzeko lehen igandean erromeria izaten da.  Abiapuntura itzultzeko bide beretik egin dugu.

Klikatu hemen ARGAZKIAK ikusteko

https://menditxiki1.blogspot.com/2024/03/atxorrotx.html

 

Powered by Wikiloc

Ventana del Imeleku

 

      Esta semana os propongo visitar la ventana del Imeleku, una excursión circular de unos 7 km. de recorrido y 450 metros de desnivel.

     Partimos desde el acceso al centro de interpretación del parque, en el mismo pueblo de Araia (coordenadas: 42.894585, -2.312321) que nos lleva a la central hidroeléctrica en apenas 100 metros, con paneles explicativos y parte de la antigua maquinaria.

     Detrás del edificio (coordenadas: 42.895636, -2.311261) parte la senda (SL-A-14, marcas de color verde y blanco), que nos llevará al nacedero del Zirauntza. La seguimos hasta que, en unos 200 metros, se une a una pista forestal que, inmediatamente, se bifurca. En ese punto (coordenadas: 42.896435, -2.309804) tomaremos el ramal de la derecha y seguiremos la empinada pista forestal algo más de kilómetro y medio. En ese punto (coordenadas: 42.906289, -2.306885), seguimos el pequeño camino que parte hacia la izquierda hasta el final (coordenadas: 42.907428, -2.305838). A partir de aquí debemos tomar la senda que sube a mano derecha, por la vaguada, haciendo caso omiso a los varios caminos laterales con los que nos cruzaremos.

     En el punto 42.907428, -2.305838, muy cerca de la senda, encontraremos una pequeña cueva con dos entradas comunicadas entre sí por una corta gatera. Tras visitarla, retomamos el sendero, que se unirá a un camino en el punto 42.908788, -2.301869. Continuamos subiendo por el camino. En unos 300 metros (coordenadas: 42.910224, -2.302568) encontraremos un poste de señalización que nos indica el desvío que debemos seguir a mano derecha, la senda PR-A-11 (marcas blancas y amarillas). Aun así, aconsejo tomar ese sendero unos 30 metros más adelante (coordenadas: 42.910551, -2.302639) para sortear el haya caída que lo bloquea.

     Seguiremos el sendero disfrutando de las vistas. A los 300 metros (coordenadas: 42.910542, -2.305628), junto a un poste que indica “Iburuko Aitz” (peña de Iburu), si miramos hacia arriba veremos, a apenas 100 metros, la Ventana de Imeleku. Ya solo queda subir por las peñas para visitarlo (coordenadas: 42.910702, -2.304699).

     Bajamos al sendero y continuamos por él para iniciar el regreso. En el punto 42.911130, -2.308644 encontraremos el refugio de Gastazapadoi. Más adelante, en el punto 42.911648, -2.311079 giramos a la izquierda sin abandonar la PR-A-11. Un kilómetro más adelante (coordenadas 42.904288, -2.315811) tomamos hacia la izquierda la senda que nos dejará, por fin, en Araia.

     Disfrutad de la excursión y, como siempre, no olvidéis respetar las formaciones y a los habitantes de la oscuridad. ¡Hasta otra semana!

NOTAS:

     Las coordenadas son WGS84 (EPSG:4326), el sistema en que se basa el GPS y el que usa Google Maps (podéis copiarlas y pegarlas directamente en Google Maps tal como están escritas).

     Podéis ver el resto de las fotos y/o vídeos de esta ruta en https://pateandoalava.blogspot.com/, junto a varias decenas más de excursiones.

Imotz harana

 

Imotzeko zortzi herri eta Basaburuko beste bi lotzen dituzten xenda zaharrak berreskuratu, balizatu eta zirkuitu desberdinen bidez, oinez, mendiko txirringaz edota korrika haran honetako bazterrak ezagutzeko aukera dugu gaur egun. Bidezidor hauek, Muskitz, Oskotz, Etxaleku, Beramendi, Udabe, Urritza, Goldaratz, Latasa, Eraso eta Zarrantz herri txikiak lotzen ditu eta besteak beste, herri hauetan dauden etxe bikain, zubi zahar edo erroten aurriak ikusi ahal izango ditugu. Guztira, 70 kilometro elkar gurutzatzen diren hiru zirkuitu marra horiez eta egurrezko hesolez balizaturik. Xenda, errepide, lurrezko eta porlanezko pista eta baso mota desberdinen artean hedatzen den bide-sare honek, urtearen sasoiaren arabera, naturak eskaintzen dituen bere aurpegi koloretsu eta desberdinez gozatzeko aukera eskainiko digu. 

 

Latasa herrian emango diogu hasiera gaurko ibilaldi luze honi. Etxe artean murgildu eta berehala ikusiko ditugu ibilaldi osoan zehar lagun izango dugun marra horia (Herrien arteko xendak). Errepidea utzi eta pista zabalean zehar, erreka gurutzatu eta pixkanaka altuera hartuko dugu. Basoan zehar aurrera eginez Martikoneko bordaren ondora iritsiko gara. Errepide aldera jaitsi eta bidegurutzean, ezkerraldera Eraso herrirantz eta eskuin aldetik, berriz, Zarrantzerantz. Kilometro erdi eskas aurrerago, errepidea utzi, pagadian sartu eta aurrera egingo dugu bide erosoa segituz.

 

Basotik errepidera ateratzean, gertu ikusiko dugun Zarrantz herria gure eskuinera utzi eta jaisten hasiko gara. Bihurgune handi batera heltzean, eskuinetik ateratzen den porlanezko pistak Oskotz aldera eramango gaitu. Berriro errepidera aterako gara eta gure eskuinera herria utzita aurrez aurre ikusiko dugun Probintzietako Errege Bidea (CRP) edo Zezenen Bidea hartuko dugu (GR 9). Antzina, ganadu transhumanteak erabili ohi zuen bide hau, Iruñetik gertu hasi eta Gipuzkoako bihotzeraino zabaltzen zen, Noain herritik Azpeitiaraino hain zuzen ere. Gipuzkoan, ibilbide hau Zezenen Bidea izenez ere ezaguna da, XVI. mendetik aurrera Nafarroatik zezenak ekartzen baitziren.

 

Antzinako bide honek Beramendiraino eramango gaitu, baina aldez aurretik eraikin bikainak (elizak, etxeak, latsarria…) dituen Etxaleku herri polita ezagutuko dugu. Herriaren goiko aldetik hedatzen den bide balizatuak, hariztia zeharkatu eta errepidearen ondoan dagoen Donatoko bordaren ondora eramango gaitu. Aurrerago, eskuinetik, Basaburua erreka zeharkatzeko dagoen zubiraino jaitsiko gara eta segidan, Beramendi herriraino igo. Gertu ikusiko dugu Udabe herria eta marka zuriak segituz erraz helduko gara bertara. Kilometro bat lehenago, Aldatz aldera zuzentzen den Probintzietako Errege Bidea utziko dugu. 

 

Azken zatia, Udabe herria atzean utzi eta errepidearen beste aldetik jaisten hasiko gara Basaburua errekaren ondora iristeko. Arku bakarra duen zubi bikaina zeharkatu eta bere paraleloan marrazten diren xenda eta pista desberdinen artean aurrera egingo dugu. Lau kilometro pasatxo bete dugunean, Urritzako Bentetara helduko gara eta abiapuntura iristeko, Plazaolako tren zaharren ibilbidea hartuko dugu.

 

Klikatu hemen ARGAZKIAK ikusteko

https://askemikel.blogspot.com/2015/10/imotz-harana.html

 

Powered by Wikiloc

 

Otsailean gaude, baina aurtengo negua oso lehorra doa, elur gutxirekin. Loreak agertzen. Asturias-en, paradisuan.

Nork esango zigun zelako elurtea zetorren martxorako....

 

⛰️PICO CARRÍA 1453mt Collada Llomenatik PONGA -ASTURIAS 

 Beste aldera begira, Ponga-ko Recuenco, Collau Zorru-Picu Luengo eta Las Bedules parajea, tontor horietara igotzeko abiapuntua. RECUENCU

 SILLA DE CABESTREDO (1275m). Alboan daukagu Carriá, baina esan bezala, lana geratzen da horra heltzeko. Orain lepora jetsi behar dugu eta ondoren, ezkerreruntz jetsi metro dezente, igotzeko daukan toki errezenera hurbiltzeko. Atzerago, Cornión.

 Itsasoruntz begira. Ezkerrean, atzean, Sueve. Aurrean, Amieva inguruak. Informazio gehiago hemen mendipitxinkolore.

 

 

 

 

 

Menditxiki: P.N. Volcán Tenorio-Rio Celeste (Costa Rica)

 

Elezaharrak dioenez, Jainkoak zerua margotu zuenean, pintzelak garbitu zituen Rio Celesten. Gutxi gehiago esan behar da leku honen kolorea nolakoa den eta zergatik Tenorioko Sumendia Parke Nazionala, ibai hau dagoen lekua, herrialdeko lekurik ederrenetako bat den eta, aldi berean, gutxien bisitatzen diren, azpiegitura gutxi dituelako eta garraio publikoan iristeko zailtasunak dituelako.

Zalantzarik gabe, horixe da Tenorioko Sumendiaren Parke Nazionalaren erakargarritasun nagusia, eta, ziurrenik, herrialdeko lekurik ederrenetako bat. Iristeko, 1,5 kilometroko bidezidor bat egin beharko duzu, ia osorik baso euritsu baina nahiko gaitu batetik igarotzen dena, euria eginez gero, busti ez dadin.

Zeru-ibaiko ur-jauzira iritsitakoan, eskailera aldapatsu eta irristakor batzuk jaitsi (eta igo) beharko dituzu (250 maila), landaretza lodiz inguratutako oinarrira iritsi arte, eta 30 metroko ur-jauzi ikusgarri horren handitasuna ikusi.

Bide nagusiari jarraituz, 650 metro inguru Aintzira Urdinera iritsiko zara, turkesa kolore biziko putzu txiki batera. Hemen ere erabat debekatuta dago bainatzea, ur-jauzian, aintziran, tindategian edo ibaian bezala, osasunarentzat kaltegarriak diren kimikari naturalen kontzentrazio handia baitute.

Aintzira Urdinera bidean (ur-jauzitik 500 metrora), Tenorio Sumendiaren Begiratokitik ere igaroko zara, eta bertatik bista ikusgarriak izango dituzu eguna garbi badago. Ur-jauziaren bidezidorra utzi ondoren, bidea erabat lurrezkoa da, eta, gainera, gora eta behera egiten hasten dira, hainbat zailtasunekin, batez ere euria egin badu edo euria ari badu, lurra oso labainkor bihurtzen baita. Kontuz ibili, baldintza fisiko eta klimatologikoen arabera.

Bidezidorrean aurkituko duzun hurrengo erakargarritasuna, aurrekoaren 100 bat metrora, irakinontziak edo borbolloiak dira, pitzadura edo pitzadura txiki batzuk, non ikus daitekeen gasak nola kanporatzen diren inguruko jarduera bolkanikoaren ondorioz. Izan ere, ezin dugu ahaztu Fortuna Ibaia ur-jauzia eta leku horiek guztiak Tenorio Sumendiaren Parke Nazionalean daudela, jarduera geotermikoa duen eremu batean, sumendiak gaur egun jarduerarik ez duen arren.

Behin baino gehiagotan aipatu dugun arren, uste dugu garrantzitsua dela parkeko uretan bainatzeko debekua berriro nabarmentzea; izan ere, ur horiek, osasunerako kaltegarriak diren zenbait osagai kimiko izateaz gain, puntu batzuetan, irakinaldietan adibidez, 90 gradutik gora ematen dute.

Irakinaldietatik 300 metrora El Teñidero dago, ziurrenik bidezidorraren punturik interesgarriena eta baita bisitatu beharreko azken puntua ere. Hemen, ibaiko ura turkesaz tindatzea eragiten duen fenomenoa gertatzen den leku zehatza ikus daiteke. Kontuan izan urdin bereizgarria hainbat tokitan ikusi ahal izango duzula, baina hemen bakarrik ikusi ahal izango duzu ura erabat kolorez aldatzen dela, bi ibaiadar elkartzen diren puntua baita, Buenavista ibaia eta Agria hautsia, horietako bakoitzak bere uretan ezaugarri desberdinak dituena, efektu optiko hori eragiten duena.

Powered by Wikiloc

Lendiako Zuloa y cueva del Chopo

 

     Esta semana os propongo visitar dos cavidades muy diferentes: Lendiako Zuloa y la cueva del Chopo una excursión de unos 9 km. ida y vuelta sin apenas desnivel.

     Comenzamos la excursión en Apodaca (coordenadas aparcamiento: 42.917388, -2.730043) y tomamos la carretera que parte en dirección norte (entre la iglesia y la parada del autobús). A los 300 metros (coordenadas 42.921321, -2.729397) encontramos un camino que parte a la izquierda, y que nos lleva a nuestro primer objetivo: Lendiako zuloa (el pozo de Lendia). Se trata de una surgencia natural, un río subterráneo con un recorrido de unos 600 metros. En época seca, además, tendremos la oportunidad de entrar hasta… hasta donde estemos dispuestos a mojarnos, pues siempre tiene agua. No aconsejo internarse mucho a nadie que no tenga material adecuado y suficientes conocimientos y experiencia para este tipo de cuevas; a modo de ejemplo, un simple resbalón no solo nos obsequiaría con el baño más frío de nuestra vida, sino que nos dejaría perdido y sin luz en las gélidas profundidades de la tierra si nuestro frontal no es sumergible.

     Retornamos a la carretera y continuamos la ruta. Unos 300 metros más adelante, a mano izquierda, encontramos lo que parece un antiguo vertedero recuperado con una cadena que impide el paso de vehículos (coordenadas 42.922448, -2.731146). Cruzamos la cadena u tomamos el camino que parte hacia la derecha, que nos lleva directamente al pueblo de Letona.

     Nada más entrar en el casco urbano de Letona, justo donde comienza el asfalto (coordenadas 42.93102, -2.74705), debemos tomar la calle que parte a mano derecha, que os llevará directamente al puente bajo la autovía. Nada más cruzar encontramos una rotonda; en ese punto (coordenadas 42.93844, -2.75033) tomamos el ramal de la derecha (como para incorporarnos a la autovía por dirección prohibida), que abandonamos a los 100 metros para entrar en un camino agrícola (coordenadas 42.93779, -2.74933).

     Apenas 100 metros después (coordenadas 42.93696, -2.74786) nos encontramos con un ramal que parte hacia la derecha (hacia arriba) mientras que el camino principal continúa hacia abajo. Tomamos ese ramal ascendente y lo seguimos durante medio kilómetro (coordenadas 42.93555, -2.74166). A partir de aquí abandonamos el camino por la izquierda buscando la mejor manera de bajar y nos dirigimos hacia la señal que nos advierte de una peligrosa sima (coordenadas 42.93598, -2.74210): ¡esa es nuestra cueva!

     Ni que decir tiene que acercarse demasiado es jugársela, sobre todo porque el suelo que rodea la boca está inclinado hacia dentro, como un embudo. Por suerte hay una entrada menos peligrosa para visitar la cueva, justo entre los árboles al lado de la sima: tenemos que terminar de bajar la cuesta como para acercarnos al campo de cultivo próximo; la entrada está justo antes de llegar, a mano izquierda, entre los árboles (coordenadas 42.93607, -2.74202).

     Disfrutad de la excursión y, como siempre, no olvidéis respetar las formaciones y a los habitantes de la oscuridad. ¡Hasta otra semana!

NOTAS:

     Las coordenadas son WGS84 (EPSG:4326), el sistema en que se basa el GPS y el que usa Google Maps (podéis copiarlas y pegarlas directamente en Google Maps tal como están escritas).

     Podéis ver el resto de las fotos y/o vídeos de esta ruta en https://pateandoalava.blogspot.com/, junto a varias decenas más de excursiones.

Elizagorriako lurretan

 

Elizagorria herriko nekazal lurretan higadurak erliebe bitxi eta harrigarriak zizelkatu ditu mendeetan zehar. Lubaki, mendixka eta beste hamaika forma koloretsu zereal lurren artean altxatzen dira inguruari itxura berezia emanez. Sasoiaren arabera erliebe hauek soineko  dotorez janzten dira; udaberrian berde biziaz eta udaran, berriz, hori distiratsuaz. Ibilbide zirkular hau burutuz gero, ingurune bakarti eta bitxi honetaz gozatzeko parada izango dugu eta bide batez gogora ekarri ahal izango dugu Ramoncitoren elezaharra.

 

Elizagorrian kotxea utzi eta gero, kale nagusitik beherantz egingo dugu, ekialderantz hain zuzen ere. Odron ibaia gurutzatu eta bidegurutze batera heltzean, gure ezkerretik ateratzen den pista zabala hartuko dugu. Salado izenez ezaguna den sakanean murgilduko gara eta lehen bidegurutzera iristean, ezkerretik igotzen den lurrezko beste pista bat hartuko dugu. Erraz iritsiko gara La Raicilla eskortaren hondarren ondora. Honen ondotik, ikusgaitz den bideak gertu dugun lepora eramango gaitu eta bertara iristean gertu ikusiko dugu Agudilloko tontorra. Motoek utzitako arrastotik azken aldapa motz eta pikoa igo eta gainera helduko gara. Ez dago ez buzoirik ezta bestelako markarik. Bertatik, gertu ikusiko ditugu Cerrorroyo eta Raposos tontorrak.

 

Lehenik Cerrorroyo aldera joko dugu eta horretarako, tontorretik beste aldera jaisten hasiko gara eta zertxobait aurrerago mendiaren magala zeharkatzen duen xenda bilatuko dugu. Laster okre koloreko lurrak zapalduko ditugu eta pista zabalera ateratzean gorri koloreko Cerrorroyo (Cerrorojo egokiago?) mendixkara gerturatuko gara. Bidetik at, ipar aldetik igoera erraza du. Pistara itzuli eta aurrera egingo dugu Raposos izeneko mendixkaren ondora gerturatuz. Sumendi txiki baten itxura duen mendi honetara igotzeko ipar ekialdetik ikusiko duzun xenda moduko bat hartuko dugu eta aldapa motz eta pikoa gainditu ondoren, gain alde zabalean agertuko gara. La Planillako goi-lautadatik bereizten den uharte honek ez du erakarmen berezirik, baina bada elezahar bat gogora ekarriko duguna. Kondaira horren arabera, inguru hauetan ba omen zen Ramoncito izeneko lapur bat mendi honetan leize txiki batean bizi zena. Inguruko muinetan txorimaloak jartzen zituen lapur askoz lagundurik zegoela irudikatzeko eta estrategia hau baliatuz, oihuka jaisten zen, jendea ikaratu eta lapurreta burutzeko.

 

Igotako bidetik lepora itzuliko gara eta hemen bi aukera izango ditugu: eskuin aldetik ateratzen den euri-bidetik gorantz egin dezakegu edo aurrez aurre ikusiko dugun pinudian murgildu eta maldan gora igoko gara bide jakinik gabe. Goiko aldera ateratzean, La Planillako zereal lur zabalak ikusiko ditugu eta pinudiaren paraleloan aurrera egingo dugu apenas altuerarik irabazi gabe.  Pistak bidegurutze batera eramango gaitu eta eskuinekoa aukeratuz erraz egingo dugu aurrera. Elizagorria aldera zuzentzen den lurrezko pista zabal honetatik, beste bidegurutze batera iritsi, ezkerrekoa hartu eta Salado sakanaren hasierako puntura jaitsiko gara. Abiapuntura heltzeko denbora gutxi beharko dugu.   

Powered by Wikiloc