PIRINIOETAN ESKALATZEN: IBON DE LLOSAS ETA RUSSELL MENDIA

Maladeta mendigunera hurbildu ahala oilo-ipurdia jarri zitzaidan, nire begiek, zinez, denbora askoan bilatzen aritu ziren harrizko kartzela hura aurkitu baitzuten. Paradoxikoa bada ere, munduko kartzelarik politena iritzi nion.

 

Pletá de Llosas; Ibon de Llosas-era gerturatzen, atzean Aneto eta Maladeta mendigunea.

Goizaldeko 6:30ak dira, eta iratzargailuak ametsen epeltasunetik brastakoan iratzarri nau. Aspaldiko partez urduri nago. Ia-ia loak hartuta, automatak bat bagina bezala, jantzi eta martxan jarri gara ni eta nire bidelagunak. Nire begiak baldarki jardun badira ere, bihotza arinduz doa. Izan ere, goizaldeko 03:00ak aldera Russell mendi lerroak –Maladeta mendigunearen zaindaria– haize bolada zakarrak helarazi dizkigu, zelan edo halan gu abisatu nahian, bere loa hautsiko duten eltxoak uxatu behar balitu bezala. Heltzear dagoenaren zantzua ote? Berdin digu. Izarrak lagun egun bikaina izango dugulakoan gaude.

Mahai gainean jar nitzakeen aukera guztietatik, oraingoan, Benasque hitzak irabazi du. Tira, Benasque, eta berari atxikiak doazen hitz eta adjektibo guztiak: basatia, bukolikoa, baketsua, arnasgunea…etab. Aitortu behar dut gaztetatik erakarri nauen parajea dela, baina tamalez –edo zorionez–, ez dut orain arte Erribagortzako basoetan barna murgiltzeko aukerarik izan. Ausardia falta, agian. Baliteke Nafarroako Pirinioek eskaintzen duten epeltasunak gehiengoetan erakarri izana. Nork jakin. Edozelan ere, konfinamendua akuilu ezin hobea izan dugu espekulazio hutsean aritzeko, Aragoiko Pirinioekin beste behin amesteko. Azkenean, bada, behinola begiz jo genuen Russell mendia eskalatzea erabaki genuen.

Ingurumariari dagokionez, Benasque erreferentziatzat hartu beharreko herria dela esan genezake. Aragoiko txoko honen mendietako jarduera zerbaitek bereizten badu, eskaintzen duen aukera anitza da. Huescako eta Erribagortza eskualdeko udalerria dugu, Pirinioen bihotzean kokatua, hiriburutik 143 kilometrora, ipar-ekialderantz. Benasqueko klima goi-mendikoa da, uda epelak eta negu hotzak ditu, zero azpiko tenperaturarekin eta elurra maiz egiten du. Nahiz eta mendeetan zehar abeltzaintzak pisu handia izan duen, herriaren jardun ekonomiko nagusia turismoari zuzenduta dago: jatetxeak, hotelak, aterpetxeak, multi-abenturazko enpresak, kanpalekuak, mendiko kiroletan espezializatutako dendak. Bestalde, paradisu natural honek zailtasun desberdineko trekking zoragarriak eskaintzeaz ez ezik, Pirinioetako tontor esanguratsuenak zapaltzeko parada eskaintzen digu. Kasurako, hainbat motatako haitz zein izotz eskaladan aritzeko aitzakia ezin hobea dugu. Zelan edo halan Chamonix txiki baten itxura barrundatu nion herriari.

Eskalatzeko aukeratutako mendiari dagokionez, zinez esan dezaket izenak berak lehenengo egunetik erakarri ninduela. Interneteko atari desberdinetan arakatzen ari nintzela jakin nuen Russell kondeari zor diola izena “gure mendiak”. Okzitaniar-britaniar mendizale, abenturazale, bidaiari eta pirineista izan zen Henry Patrick Marie Russell; alegia, mendian aitzindari eta Piriniotako mendi ugari lehenengo igoerak sinatu zituen, Russell mendia kasu.

Iturria: Sua; Maladeta-Aneto

RUSSELL MENDILERROA

Kontuak horrela, Benasque inguruko Pla de Senartara iritsi, plangintzari eta motxilei azken zertzeladak eman, eta Coronas izeneko aterpetxera eramango gintuen autobusa hartu genuen. Gerora konturatuko ginen aterpetxeak izen desberdinak zituela: Ballibiernakoa, Refu de pescadores...etab. Lehenengo eguna izanik, vivac-era heldu bezain laster, aurretiaz posibletzat genituen aukeretako bati ekitea erabaki genuen, Ibon de Llosáseko El último ribagorzano bideari hain zuzen (280 m, V+). Hurrengo egunerako, ordea, aktibitate nagusiak utzi nahi genituen, Russell mendilerroko Gran Diedro (210m, V+) eta Vi amb Gasosa (195m, 6ª+) lerroak eskalatzea.

1. EGUNA

SENARTA-VIVAC-IBON DE LLOSAS

Aurreikuspenek astebururako iragartzen zuten eguraldi bikaina medio, ostiralean goizean goiz irtetea erabaki genuen, 5:00ak aldera, Senartatik goizean atera behar zen azken autobusa garaiz hartzeko 11:15etan. Urtean zehar posible da norberen kotxearekin igotzea Coronaseko aterpetxeraino, baina uda garaiko auto pilaketak saihestu nahian, galarazita dago autoz igotzea. Beraz, ohiko gerturatzea egiteko aukera bi besterik ez dugu; oinez edo autobusez. 8km-ko pista izanik, zalantzarik ez genuen izan; izan ere, gure 23kg-ko motxilekin nahikotxo sufrituko genuen errebueltaz beteriko ibilbide sigi-sagatsuan.

Coronaseko aterpetxean autobusetik jaitsi eta oinez hasi ginen, primeran markatutako bidezidor batetik. Hasieran, lautu egiten zen, ondoren, igoera gogor bati ekiteko, beti harri ugariko lursail batetik. Ballibierna ibaiaren ondoko bidezidorrean gora gindoazela, errekak ateratako hotsak lagun, bat-batean oso polita den lautada batera irten ginen. Llosáseko pletara, alegia. Belardi ederra, non ibaiak meandroak eratzen dituen, Llosás eta Ballibiernatik jaisten diren errekek zeharkatzen duten landaretza ugarirekin. Ikuspegi hori Ibón de Llosás dagoen kubetarantz irekitzen da, hustubide-ur-jauziarekin, eta Ibon de Ballibierna dagoen kubetarantz, eskuinetara. Behin hor, ibilbide desberdinak jasotzen zituen zutoin adierazle batekin topo egin genuen. Guk Llosasena hartu genuen; izan ere, Ibon edo laku honetara iristeko bi aukera daude. Guk mugarriz markatutako bat hartu genuen igoeran, ezkerretara joateko joerarekin, non hasieran oso azkar irabazi genuen altuera. Hala ere, eragozpen bat aurkitu genion aukera horri: harrizko bloke handiko lursail batetik doa, eta horrek nekagarri egiten du aurrerapena.

Ordu bete eta erdi pasatxo ibili ostean, belaunak eta zama puztuta, Ibon de Llosasera (2480m.) iritsi ginen; ur jarioz betetako horma beltzez inguraturik dagoen laku glaziarra. Ikusgarria benetan. Orduantxe pisua arintzeko eta atsedena hartzeko tartea hartu genuen. Bistak zoragarriak ziren arren, aurretiaz posibletzat genituen eskalatzeko aukerak tupustean desagertu ziren, Llosaseko hormak goitik behera bustita baitzeuden. Kasu batzuetan ur jauziak eta guzti antzeman zitezkeen. Haatik, krokisak hartu, eta arratsaldean eskalatzeko aukerak aztertzen hasi ginen. Ezkerreko alderdian nahiko etzanda zegoen plaka bat siku zegoela iritzi genion. Gero gerokoak. Lehenengo eta behin, Vivac-era heldu behar ginen kanpaleku nagusia muntatzeko, izan ere, altura horretan gauak nahiko hotzak eta haizetsuak izan daitezke; hargatik, lo egiteko aukera desberdinak dauden arren, premiazkoa genuen “bost izarretako” vivac-a aurkitzea.

Beste behin, bada, motxila tzarrak hartu eta eskuinetik Llosáseko ibonetera jo genuen, gorago bailara txiki batean barna dagoen aintzira txikia. Horretarako, harrizko mugarriak eta bidezidorreko marra berdeak jarraitu genituen bloke handiko lursail batetik. Buelta ugari eman ondoren, azkenean, triku harriaren antza hartu genion Vivac-a aurkitu genuen. Libre gainera. Parajea ederra benetan, bakartia, basatia… Patagonian sekula egon ez naizen arren, nire kordada kideak –El Chaltén egondakoa– istant batez horren traza barrundatu zion. Halaber, gure buruen gainean, ezkerretara, Russell mendilerroa gure zain aurkitu genuen, guri begira aurkitu genuen, hurrengo egunean egin behar genion bisitaren berri izango balu bezala.

Bost izarretako vivac-a

Eskalatzeko genituen gogo itzelak medio, zakuto guztiak arteztu, arin batean bazkaldu eta arratsaldeko laurak aldera egindako bidearen zati bat desegiteari ekin genion. Ibon de Llosasera heldutakoan, eta gure eskalada aukerak patxada handiagorekin aztertu ondoren, aldez aurretik fitxatuta genituen bi lerroren konbinaketa egitea erabaki genuen, ozta-ozta gure aitzindariek krokisetan gomendatzen zuten bezala. El último ribagorzano bidea (280 m, V+), Luychi ezizena duen eskalatzaile famatuak beste lagun batzuekin 2017an zabaldutako bidea begiz jo genuen. Goragoan esan bezala, horma guztia bustita zegoen, ezkerraldean ikus zitekeen plaka eta sabai bat salbu.

Aukeratutako lerro nagusia plakaren ezkerreko aldean kokatuta zegoen, baina bertara heltzeko eskumaldetik sartzen zen beste lerro batetik (Zig-zag bidea) zeharkaldian eskalatu behar izan genuen jatorrizko bidearen bigarren bilgunera iristeko. Hormako lehen zatian granitoan marraztutako erregleta txikiak, eta harkoskoak tartekatzen ziren. Eskalada ez zen guztiz zuzena, zatika sigi-saga eskalatu behar izan baikenuen, soken urratzea kudeatuz. Inguruko eskalada lerroetan ez bezala, guk, halabeharrez, hautatutako bidea nahiko ekipatua zegoen, han-hemenka paraboltak aurki daitezke eta. Hala ere, horrek ez du esan nahi Llosaseko lerroen izaera kirol eskaladakoa denik; krokisetan maila apaleko bideak agertzen badira ere, eskalatu beharra dago seguru artean. Bigarren zatian, lehenengoan ez bezala, hormak autoprotekzioarako bidea ematen zigun, bereziki guk egindako azken aurreko luzean, berau garbi baitzegoen bilera izan ezik.

Luze gehienak IV. edo V. gradu artean kokatzen ziren, eta aurkituko genituen arrakalek aukera ezin hobea eman ziguten geure burua trabagailuz aseguratzeko. Horretaz gain, bilera guztiak ekipatuta zeudela esan beharra dago, nahiz eta amaieran “garbi” zegoen 60m-ko luzea egin behar izan genuen krokisak markatzen zuen H2O kanala saihesteko. Beharbada babes gailuekin “jolasteak” xarma berezia eman zion ostiral arratsaldeko eskaladari.

 Ibon de Llosaseko hormak eskalatzen.

Haitz zatia amaitutakoan, Llosaseko hormak eskainitako panoramikaz gozatu genuen, ur-jauziak jaurtitako ur zipriztinek geure belarriak estaltzen zituzten bitartean. Halaber, etorkizunean bisitatu nahiko genukeen Ballibierna mendia begiekin agurtu genuen. Katu-oinak botengatik aldatu eta ezkerreranzko joerarekin jaitsiera egiteari egin genion. Han-hemenka Anetoko elurrek isuritako errekastoak zeharkatu behar izan genituen, baina zailtasun tekniko berezirik gabe.

Lakura heldu bezain laster, azkenengo eguzki izpiak edateko beharrizana sentitu genuen noizbait, eta hantxe, nekatuta baina pozik, Bartzelonatik heltzear zeuden beste bi lagunen zain geratu ginen, harik eta eguzkia bere amagana joan arte. Ez genuen estaldurarik gure eskalada lagunekin kontaktatzeko, ezta azken autobusa hartu zuten jakiterik ere. Haatik, menturaz, ia-ia izarrekin batera agertu ziren vivac-aren epeltasunera Russell mendia gurekin eskalatzera zetorren bikotea. Etxetik irten eta 18 ordu beranduago, gure gorputz nekatuek barre eta zahatoari emandako tragoxkaden artean agur esan zioten egun luzeari.

 

 

2. EGUNA

RUSSEL MENDILERROA

Eguna jaio eta txorien lehenengo kantuekin esnatu ondoren, goizeko 6:30ak aldera, vivac-aren epeltasuna utzi eta ohiko gosari goiztiarrari hasiera eman genion; kordada kideak Patagoniatik ekarritako mate infusioa eta guzti. Eguraldi iragarpenak bereziki onak zirenez gero, umorez eta patxadaz hartu genuen egunaren hasiera. Izan ere, bezperan lasaitasunez eta metodikoki prestatutako motxilak dagoeneko aktibitaterako prest utzi genituen. Gauzak horrela, 8etarako martxan ginen, eta gure kanpalekutik ikus zitekeen Russell diedroan jarri genituen begiak. Horrek markatuko zigun noranzkoa hurbiltzeko bidean.

Vivac-etik, eskumatara jo genuen, ipar-ekialderantz, eta belarrezko eta harkaitzezko maldak igo genituen, bai eta ondoren etorri ziren haitz blokeak ere. Bidezidorrik ez genuen aurkitu, bai, ordea, mugarri andana, eta horiei esker ordu bete eta erdi eskasean horma azpira heldu ginen.
Batzuetan, guri gertatu zitzaigun moduan, hormaren oinean elurtegi bat geratzen da, amaieran bertikalago egiten dena. Hala ere, bezperan aurkitutako mendizale batzuei galdetu ostean, elur metaketa txikia zelakoan, material teknikoa vivac-ean uztea erabaki genuen. Horrelakoetan garrantzitsua da indarrak eta pisuak dosifikatzea. Esan bezala, mendiko botekin, harri koskor gutxi batzuekin eta makilekin erraz zeharkatu genituen hormatik banatzen gintuzten hamabost metro eskasak.  Azkenean, bada, diedro handi, ikusgarri eta zoragarri baten azpian kokatuta geunden.

Russell tontorra vivac-etik ikusita.

Materiala prestatu eta gure txanda iritzi arte itxaron genuen, lasai, gure aurretik eskalatzen hasi zen beste kordada bat gure begietatik urruntzearen zain. Aita-semeak ziren, eta neure buruari galdetu nion ea inoiz horixe bera egiteko betarik izango nuen. Sakon hartu genuen arnasa, 3000 metroetara geunden jada, eta altuera nabaritzen genuen. Istant batez, eskalada bera bigarren maila batean geratu zen. 

Gurekin etorritako bikotea gu baino lehenago eskalatzen hasi zen, ozta-ozta 15 metro eskumatara. Itxura batean Vi amb gasosa bidea eskalatzen bakarrak izango ziren. Zorionekoak eurak; hau da, gure bidean kontuz ibiltzeko esan ziguten azken luzetik eror zitezkeen harriengatik, bereziki gure aurretik eskalatzaileak sartuz gero.

Gran Diedro Russell bidearen hasierari begira

Vi amb gasosa, Lehen luzea

Bistak izugarri onak ziren, eta egindako ahaleginak gogotik sarituak izan ziren. Ballibierna mendia guri begira genuen, oso-osoan, inguru mariko jaun eta jabe. Ez zen hodeirik agiri, eta han-hemenka zebiltzan txorien kantuek bat egin zuten noizbait gure bihotz taupadekin.  Aita-semeak hirugarren luzera heldu orduko martxa hartu genuen, eta granito perfektuan eskalatzeari ekin genion.

1. Luzea: Aita-semeek bidearen noranzkoa erraztu ziguten arren, eskalatu aurretik, parabolt bidezko txapa bat aurkitu behar izan genuen, bidearen hasiera adierazten zuena. Arrakala txiki batetik igo nintzen arroka zubi batera iritsi arte. Hemen, gora jarraitu beharrean, eskuinerantz jo nuen terraza batetik, harik eta pitzadura horixka bat aurkitu arte, eta hortik gora igo nintzen. Sokekin tentuz jokatu behar izan nuen, gerora sor zezaketen tentsioa murrizteko. Hor aurkitu genuen bidearen gakoa, pausurik gogorrena, (V+) hala ere, bideko aseguru bakarrarekin babestuta zegoen. Hori egindakoan, itsaspen-pasabide baten amaieran, diedroan sartuta, 2 parabolt eta uztai dituen bilera aurkitu nuen. (55 metro V+)

2. Luzea: Luzea diedro handian hasten zen, eta eskalatzeko atsegina zela iritzi genion. Diedroarekiko paraleloan eskalatu behar izan genuen, eta bidetik bi harkaitz-zubi eta kordinoak aurkitu genituen. Kontuak horrela, bilerara heltzear nengoela, nire kordada kideak harria! oihukatu zuen. Istant batez zur eta lur geratu nintzen bi metrora pasa zen harri tzarra ikusi nuenean; misil bat bailitzan, 20 metro beherago horman kontra talka egin eta mila puxketan kraskatu zen. Antza, goiko eskalatzaileek oharkabean jaurtitako harria izan zen, soken marruskaduraren erruz eroritakoa. 5 metro eskas falta zitzaizkidan bilerara heltzeko, hala ere, “misil” gehiagoren beldurrez, hormak eskaini zidan sabai baten azpian ostendu nintzen eta arnasa hartzeko tartetxoa hartu nuen. Metro batzuk gorago bilera eta nire bikotea aurkitu nituen. Eskerrak onik eta osorik amaitu genuela luze hura. (45 metro, V).

Gran Diedro Russel. bigarren luzea

3. Luzea: Zalantzarik gabe bide osoko tiradarik onena izan zen. Izugarri polita. 50 metroko diedroa, non pontza txiki bat gainditu behar izan genuen. Dena oso ondo babestu ahal izan genuen, gainerako luzeetan bezala. Gogoan dut, bereziki, babes gailu ertainak erabili genituela, eta nonahi sartzeko aukera eman zigula hormak. (50 metro, V).

4. Luzea: Ordura arte bezala, diedroan gora eskalatzeari ekin genion, pasabidea mozten zuen bloke handi bateraino. Blokera heldu orduko, ezkerrerantz jo eta berehala iritsi ginen bilerara. (30 metro, IV).

5. Luzea: Goragoan esan bezala luzerik arriskutsuena; ez horrenbeste eskalatzen ari denarentzat, baizik eta atzetik etor litezkeenentzat. Edozelan ere, trantsizio luze erraza izan zen, tentu handiz eskalatu beharrekoa, blokerik eta harri solterik ez jaurtitzeko. Guk beharbada ez genuen ondo irakurri irteera. Atzetik kordada gehiago zetozen eta tentsio uneak bizi izan genituen harri jaurtiketa saihestu nahian. Zelan edo halan krokisak markatzen zuen azken bilerara heldu ginen, baina handik gora irteteko nahiko desatsegina zela iruditu zitzaigun. Azkenean, bada, beste 60 metroko (IIIº) luze bat egitea erabaki genuen materiala ganoraz batzeko eta Russell tontorrari begira jartzeko.

Luze egin zitzaigun gure lagunen zain egotea, ia ordu bi egon baikinen tontorrean. Antza denez, hiruko kordada bat aurkitu zuten –mendi gida bat eta bi sasi eskalatzaile– azken aurreko bileran hain zuzen, eta harri erorketa nahikotxo sortzen ari zirela ikusita, umorez eta lasaitasunez jokatzea erabaki zuten. Edozelan ere, itxaronaldiak oso-osoan asetu gintuen, birikak aire garbiaz bete genituen behin eta berriz, 3000 metrotik gorako airea barruan sartzeak gaztetuko bagintu bezala. Baita begiekin hamaikatxo eta bat argazki atera ere, Russell tontorrak Pirinioetako panoramika ezin hobea eskaini zigun eta. Azkenean, lau lagunok tontorrean elkartu bezain laster besarkada beroa, estua, zintzoa, eman genion elkarri, bizi izandako abenturatxoa elkarrekin bizitzeagatik. Zorionekoak ginen. 

Russell Tontorrean (3207m). Atze-atzean Aneto. Aurrerago Tempestades tontorra.

Lagunei Vi amb gasosa bideari buruz galdetzean, estetikoa eta itxurosoa iruditu zitzaiela esan ziguten; zailtasunak pausu bakan batzuetan pilatzen omen ziren. Bestalde, bide osoan zehar ez zuten inolako ekipamendurik aurkitu, 2. luzean (6ª+) baten batek utzitako babes gailu bat izan ezik; lagunen ustean, bidea kordada gutxik errepikatzeak zein lerroak duen ekipamendu ezak emozioa eta askatasuna eskaini zien. Halaber, bidean zehar, tarteka, goroldio metaketak aurkitu zituzten arrakaletan, babesgailuak erraztasunez jartzea eragotziz. Horretaz landa, krokisean jasotako bilerak, kasurako, modu desberdinean muntatu zituzten, eta azken luzean gure bidearekin bat egiten zuen zeharkaldi ederra inprobisatu zuten. Azkenean, bada, horrela laburbildu zuten euren aktibitatea: lerro estetikoa, kalitatezkoa, eta konpromisu puntuarekin.

Jaitsierarako bidea arrunta aukeratu genuen, hegoaldetik jaisten den kanal batetik, mugarriekin adierazita zegoena. Zinez, jaitsierak errespetu handia ematen zigun, zatika zeharkaldi eta destrepe (II) nahiko arriskutsuak egon baitzeuden, neguan eta izotzarekin bereziki kontuz igaro beharrekoak. Gauzak horrela, zenbait destrepe egin ondoren, elurrak estaldutako bloke-zelai handi batera heldu ginen. Handik kanpalekura ordu bete pasatxoan iritsi ginen, leher eginda baina poz-pozik, “etxerako lanak” gogotik egin genituelako, eta merezitako atsedenaldia hartuko genuelako. Gerora errekatxo batean hartuko genuen bainuak min guztiak osatu zizkigun.

Ilunabarra eta gaua heldu bitartean, bizi izandakoa ospatu nahian, ortzi mugari begira jarrita matea eta ardoa edaten hasi ginen. Eguzki izpien azken tantakadekin ere gozatu genuen, jakin baikenekien huraxe izango zela gure azken gaua denborak zizelkatutako harrizko kartzela txiki hartan. Kartzela bai. Aitzinsolasean esan bezala, Pirinioetako horrelako zoko misteriotsuak geure burutik, edota ninietatik, atera nahi ditugun arren, nekez lortzen dugu, eskalatzaileok, sarritan, gure harrizko ametsen preso baikaude betiko.

Llosáseko hormatik.